Genellikle baskı gruplarıyla aynı anlamda kullanılan ve belli bir grup bilinci çerçevesinde örgütlenmiş, çıkarları doğrultusunda karar alma mekanizmalarını etkilemeye çalışan gruplardır. İkinci bir tanımlama çıkar gruplarını baskı gruplarının bir alt tipi olarak nitelemektedir. Buna göre çıkar grupları belirli bir ekonomik, sektörel veya mesleki çıkarı savunmak ve kamu politikalarını bu doğrultuda etkilemek amacıyla kurulmuş baskı gruplarıdır. Daha genel amaçlara göre örgütlenmiş gruplar ise tutum grupları olarak isimlendirilir. Bir diğer tanımlama ise çıkar gruplarını temel amacı karar alma mekanizmalarını etkilemek olmayan ama belli bir genel veya özel çıkar etrafında örgütlenen gruplar olarak sınırlamaktadır.
Teorik anlamda çıkar grubu kavramı, grup teorisyenlerince çerçevesi çizilen bazı öncüllere dayanır. Bunlardan ilki, çıkarı olmayan bir grubun varlığının düşünülmeyeceğidir. Ortak hareket etmenin temelinde bireylerin ortak çıkarlara sahip olması yatmaktadır. Grup yaklaşımına göre bireyler grubun dışında özel çıkarlara sahip olduklarında grup çıkarı temelinde hareket etmezler. Bireylerin ortak çıkarlarını temsil eden gruplar, kamu çıkarının şekillenmesinde de belirleyici rol oynarlar. İkinci öncül, gruplar arasında rekabetin varlığıdır. Gruplar birbirleriyle sürekli etkileşim içinde bulundukları bir sosyal ortam içinde hayat bulurlar ve çıkara dayalı olarak rakip gruplarla mücadele içine girerler. Birbirleriyle rekabet eden gruplar yeni talep bileşimlerini ifade etmeleri nedeniyle toplumsal değişimi yönlendiren temel unsur olarak ortaya çıkarlar. Bu nedenle gelişmiş demokrasiler birbirleriyle rekabet eden, yarışmacı çok sayıda örgütlenmiş grubun faaliyet yürüttüğü bir sosyoekonomik zemine sahiptir.
Çıkar kavramı ise iki farklı anlamda kullanılmaktadır. Temel anlamında çıkar kazanç, menfaat veya yarar anlamında ele alınmaktadır. Daha geniş anlamda ise ortak bir amaca yönelik eylem yönelimi olarak da kullanılmaktadır. Çıkar grupları denildiğinde çıkar kavramının her iki anlamı içerecek şekilde kullanıldığını belirtmek gerekir.
YAZAR
Haluk Alkan
KAYNAK
