Fransızca kökenli bir kelime olan Paradoks Türkçede aykırı düşünce veya çelişki şeklinde ifade edilmektedir. Paradoksu sağlam bir muhakeme yapısına sahip olsa da mantıken kabul edilemez veya kendisiyle çelişkili görünen bir sonuca götüren bir beyan/öneri olarak kısaca tanımlayabiliriz. Tarih boyunca birçok paradoks ortaya konulmuştur.
Ekonomik Paradoks kavramı ise ortaya çıkan sonuçların teorinin genel olarak ortaya koyduğu ilke ve varsayımlarına uymadığı ve tersi bir şekilde davrandığı durumları ifade etmektedir. Birçok ekonomik paradoks bulunmaktadır ve aşağıda açıklanan Elmas-Su (Değer) Paradoksu, Giffen Paradoksu ve Leontief Paradoksu bu paradokslara örnek olarak verilebilir.
Adam Smith'in (ö. 1790) Elmas-Su Paradoksunda, değişim değeri az olan su gibi bir ürünün kullanım değeri çok yüksektir bununla birlikte kullanım değeri düşük olan elmasın değişim değeri çok yüksektir. Hayatta kalmak için suya olan ihtiyacımız elmasa olan ihtiyacımızdan çok fazladır fakat suyun elmasa göre daha ucuz olması paradoksal bir durumu ifade etmektedir.
Normal bir malın fiyatı artar ise bu mal için talep edilen miktar azalacağından talep fonksiyonu negatif eğimlidir. Giffen Malı olarak bilinen ürünler için ise talep fonksiyonu pozitif eğimlidir yani bu malların fiyatları yükselirken talep edilen miktarları da artmaktadır. Bu tür mallar için iktisat literatüründe Giffen Paradoksu olarak bilinen durum ortaya çıkmaktadır. Giffen malına örnek olarak patates verilebilir; tüketicilerin artan patates fiyatlarına karşılık tüketimlerini görece daha pahalı olan diğer ürünlere kaydıramadıkları için mevcut patates tüketimlerini artırdıkları varsayılmaktadır.
Heckscher-Ohlin Teorisi bir ülkenin hangi üretim faktörüne bol miktarda sahipse o üretim faktörünü yoğun olarak kullanacağını ve bu üretim dalında uzmanlaşarak karşılaştırmalı üstünlük elde edeceğini öngörmektedir. Örneğin bir ülke sermaye yoğun üretim yapıyor ise yapacağı ihracatta sermaye yoğun mallar önemli bir yere sahip olacaktır, tersi durumda ise yani emek yoğun bir üretim faktörü var ise ihracatında çoğunlukla emek yoğun ürünler yer alacaktır. Wassily Leontief 1953 tarihli çalışmasında Amerikan ekonomisi dış ticaret verilerini kullanarak Heckscher-Ohlin Teorisini bu ülke ekonomisi için incelemiştir. Leontief Amerikan ekonomisinin sermaye yoğun üretilen malların ihracatçısı, emek yoğun üretilen malların da ithalatçısı olacağını beklerken çalışmanın sonucu bu öngörünün tam tersi çıkmıştır. Heckscher-Ohlin Teorisiyle çelişen bu durumu ifade eden bu tespit ekonomi literatürüne Leontief Paradoksu olarak girmiştir.
YAZAR
Yunus Özcan
KAYNAK
