Belli bir konu hakkında bir topluluk ya da grubu oluşturan bireylerin benimsediği görüş, yaklaşım, tutum ve değerlerin toplamı. Toplumun düşünce, kanaat ve fikirlerini ifade etmede kullanılan en yaygın ifade olarak kamuoyu ilk olarak Türkçede "efkar-ı umumiye", "efkar-ı amme" ve "amme efkarı" biçimlerinde kullanılmıştır. Kavramının etimolojik kökleri Antik Yunan'a kadar uzanmaktadır. Yöneten ve yönetilen olgusuyla ortaya çıkan kamuoyu, Klasik Yunan piyeslerinde yer alan korolarca temsil edilerek siyasi eleştiriye örnek olmuştur. Roma'da söylenen "Vox Populi, Vox Dei" ("Halkın sesi, hakkın sesidir") sözü de kamuoyunun önemini anlatmaktadır. Orta Çağ'da feodalite, kamuoyunun gelişimini sağlayacak koşulları oluşmasını engellerken matbaanın yaygınlaşması kanaatlerin oluşumuna, dolayısıyla kamuoyunun gelişimine büyük katkı sağlamıştır. Dönemin düşünürleri (Hume, Rousseau, Hegel, Tocqueville), yönetenlerin tek meşru dayanaklarının kamuoyu olduğunu vurgulamışlardır. Kamuoyu, Rousseau'da "genel irade", Tocqueville'de "sosyal kontrol aracı" olarak kendini göstermiştir. Bazı düşünürlere göre kamuoyu toplumun tamamı veya belli bir kesiminin görüşleriyken bazılarına göre farklı ya da karşıt görüşlerin etkileşimidir. Charles Horton Cooley eserinde (1918) kamuoyunun geniş bir mutabakattan ziyade bir etkileşim süreci olduğunu vurgularken Walter Lippmann da ise çalışmasında (1922) kamuoyunun oluşum sürecine ilişkin önemli kavramsallaştırmalarda (sahte çevre ve rızanın imalatı) bulunmuştur. Lippmann, kamuoyunun oluşumunda kişilik ve ön yargının etkisine dikkat çekmiş; kitle iletişim araçları ile demokrasinin de kavram üzerinde gizem yaratan yetenekli görüş düzenleyiciler olduğuna işaret etmiştir.
Günümüzde kitle iletişim araçlarının bir çıktısı olarak toplumu inşa etme ve yönetmede kullanılır. Siyaset bilimci ve bazı tarihçiler, kamuoyunun iktidar ve devlet yönetimi üzerindeki rolünü vurgular; sosyologlar, kamuoyunu toplumsal etkileşimin ve iletişimin bir parçası olarak düşünürler. Geçmişten bugüne kamuoyu, seçim ve siyasetle ilişkili olarak sınırlandırılmış olsa da toplumsal hayatın sosyal, kültürel ve ekonomik boyutunda da etkili bir faktör olmuştur. Demokrasilerde politikaların oluşmasında yöneticilerin etkisinde kalmaksızın kendi doğal oluşumuyla özgürce ortaya çıkan kamuoyu, totaliter sistemlerde kitle iletişim araçlarının propaganda amaçlı kullanımıyla güdümlü bir şekilde inşa edilmektedir. Günümüzde yeni iletişim teknolojilerinin bir formu olarak sosyal medya platformları kamuoyunun oluşumunda etkin bir rol oynamaktadır.
YAZAR
Ali Özcan
