Kazanım, formel, enformel ya da formel olmayan öğrenme süreçleri sonunda, öğrenenin, bilgi, beceri, yeterlilik vb. yönlerden bildiklerini, anladıklarını ve yapabildiklerini tanımlar. Öğrenme süreci sonucunda, kişilerin sahip olduğu bilgi, beceri, yeterlilik, tutum, değer, ilgi vb. yönlerden zihin, duygu ve davranışlarında meydana gelen değişmeler, öğrenme kazanımları (müktesebat) olarak tanımlanır. Kişinin, öğrenme süreci sonucunda, önceden sahip olmadıklarını elde etmiş, yani kazanmış olması beklenir. Kazanımlar, eğitim programının temel bileşenlerinden biri olup teorik yönden eğitim felsefelerine göre şekillendirilir; uygulamacı ve eğiticilere, öğrenme süreçlerinin planlanması, uygulanması, değerlendirilmesi ve geliştirilmesi süreçlerinde kılavuzluk eder. Ayrıca kazanımlar, eğitimin amaçları ve öğrenme hedefleriyle de ilişkili olup öğretim ve öğrenme ihtiyaçlarını, öğretim ilke ve yöntemlerini, müfredatı ve öğrenme alanlarını da betimler.
Öğrenen merkezli bir eğitim yaklaşımında kazanımlar, öğrenenin (talebenin) öğrenme süreci sonunda elde edeceği bilişsel, duyuşsal ve psikomotor sonuçlara odaklanır. Bu yönüyle kazanımlar, öğrenen merkezli ifade edilip temel özelliği kazandırma değil; kazanılma üzerine temellendirilmiş olmasıdır. Böylelikle kazanımlar, öğreten ve öğretim merkezli eğitim sürecinden ziyade öğrenen ve öğrenme merkezli eğitim sürecini ön plana çıkarır; eğiticinin yapacaklarını değil öğrenenin yapacaklarını belirtir. Dolayısıyla kazanımların, bilginin inşası sürecinde, öğrenenin aktif rol aldığı, özgür bir öğrenme ikliminde gerçekleşeceği öngörülür Kazanımların belirlenmesinde ilk adım, tanımlama olup ikinci adım olarak bunlarla ilgili kriterler, standartlar ve ölçme yöntemi belirlenir. Üçüncü aşamada da öğrenme sürecinin sonunda bu kazanımların elde edilmesine ilişkin kanıtlar ve veriler çözümlenir, değerlendirilir. Böylelikle hedeflenen ile erişilen arasındaki fark belirlenir. Son olarak da önceki aşamalar temel alınarak, müfredat, öğretim materyali, öğretim yöntemi ve öğretim stratejilerinde yapılabilecek değişiklikler belirlenir ve kazanımlar yeniden ifade edilir.
Kazanımların belirli özellikleri taşıması gerekli olup yazılı olarak ortaya konan her bir kazanım, geniş zaman kipiyle ifade edilir. Örneğin; ⦠söyler ⦠yazar ⦠karşılaştırır ⦠analiz eder ⦠değerlendirir ⦠gibi. Kazanımlar, öğrenme süreci sonunda öğrenenin ulaşacağı gözlemlenebilir ve ölçülebilir sonuçlar olarak ifade edilmelidir. Kazanımlar, eğitici tarafından bilginin aktarıldığı ve öğrenen tarafından depolandığı bir öğrenme ortamının ve ikliminin aksine, eleştirel düşünme ve sorgulama kültürüne dayanan bir öğrenme iklimini karakterize eder. Böyle bir iklimde kazanımlar, araştırma, problem çözme, eleştirel ve yaratıcı düşünmeyi ifade eden yapılardır.
YAZAR
Çavuş Şahin
