Soykırım belirli bir etnik, ırksal, dini ya da ulusal grubun üyelerinin grubun bütününün ya da bir bölümünün ortadan kaldırılması amacıyla yok edilmesini ifade eder. Kitlesel öldürme ile uygulanabileceği gibi grubun üyelerine bedensel ve zihinsel hasar verilmesi, grubun yaşam koşullarının grubun bütününe ya da bir kısmına getireceği fiziksel yıkım hesaplanarak kasti olarak bozulması; grup içinde doğumları engelleyecek yöntemlerin uygulanması ve çocukların zorla bir gruptan alınıp bir diğerine verilmesi ile de gerçekleştirilebilir. Etnik temizlik ise belirli bir coğrafyayı etnik olarak homojenleştirmek için bir etnik ya da dini grubun zorla veya korkutma ile yerinden edilmesine denir. Soykırımdan farklı olarak etnik temizlik her zaman toplu ölümleri kapsamayabilir. Cinayet, işkence, keyfi tutuklama ve gözaltına alma, tecavüz ve cinsel saldırı, zorla yerinden etme ve sivilleri gettolarda hapsetme gibi yöntemler kullanılarak yapılabilir. MÖ 146'da Kartaca'nın Roma İmparatorluğu tarafından yok edilmesi tarihteki ilk soykırım olarak bilinse de terim ilk olarak 1944 yılında 2. Dünya Savaşı sırasında Nazi Almanya'sında Yahudilerin kitlesel bir şekilde öldürülmelerini tanımlamak için kullanılmıştır. 1948 yılında Birleşmiş Milletler Soykırım Suçunun Engellenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi'nde hukuksal tanımı yapılmıştır. Etnik temizlik terimi ise ilk kez 1991 yılında Bosnalı Müslümanların Sırplar tarafından zorla göç ettirilmesi ve öldürülmesi için kullanılmıştır. BM Genel Kurulu 1992 yılında etnik temizliği bir çeşit soykırım olarak ifade etmiştir. Bir olayın soykırım ya da etnik temizlik olarak tanınması ve engellenmesi hakkındaki tartışmalar ise devam etmektedir. Tartışmalar yok etmenin ne demek olduğu, fiziksel ve zihinsel zararın ne kadar olması gerektiği, tanımlarda geçen gruplamalar dışında kalanların kapsanıp kapsanmayacağı ve planlı bir hazırlığın ortaya çıkarılmasındaki zorluklar gibi konular üzerine odaklanmaktadır. Devletler arası çıkar ilişkileri, devlet egemenliği ilkesi ve Uluslararası Ceza Mahkemesi gibi kurumların bağlayıcı ve zorlayıcı mekanizmalardan yoksun oluşu soykırım ve etnik temizliğe karşı uluslararası toplumun eyleme geçmesini zorlaştırmaktadır.
YAZAR
Doğu Durgun
