Üretim Planlama Ve Kontrolü nedir?
Talep tahminlerine göre üretim sisteminin ve süreçlerinin geleceğe yönelik olarak tasarlanması ile üretim planlarında hedeflenen sonuçların denetim ve değerlemesini içeren üretim yönetimi fonksiyonlarıdır. "Üretim planlaması"(ÜP), işletmenin müşteri taleplerini karşılamak için, malzeme, iş gücü, makine ve diğer kaynaklarıyla ilgili üretim kapasitesinin ve faaliyetlerinin belirlenmesidir. ÜP, işletmenin muhasebe, dağıtım, finans, insan kaynakları yönetimi ve pazarlamayla ilgili olarak organizasyonun kaynak planlamasıyla bütünleşmesini sağlar. ÜP, öngörülen talep miktarı ve çeşidine göre üretimde kullanılacak malzemeler, ürün/hizmet teslim süreleri ile stok miktar ve çeşitlerine göre yapılır. Üretim planlarına göre üretim montaj hatlarındaki iş istasyonları arasında iş yükü dağılımı yapılır. Üretim planlama ve kontrolü; kalite kontrolü, stok kontrolü, üretim hattının dengelenmesi, işyeri düzenlemesi konularıyla ilgilidir.
Üretim planlaması, ham madde ve diğer girdileri mal veya hizmete dönüştürme sürecinde, nelerin, ne zaman, nerede, kimler tarafından ve nasıl yapılacağına karar verilmesiyle ilgili işlemleri kapsar. Talep tahminleriyle, tüketicinin istediği ürünün; özellikleri, fiyatı, kalitesi ve miktarıyla ilgili bilgiler elde edilir ve bu bilgiler değerlendirilerek üretim planlaması yapılır. Üretim planlamasıyla, tüketicilerin zevk ve tercihlerine uygun olarak üretilecek ürünlerin fonksiyonel ve kalite özellikleri, üretim teknolojisine göre kalite standartları da belirlenir.
Tüketicinin daha değerli, daha seçici ve daha çeşitli olduğu rekabet ortamına uygun üretim için işletmenin makina ve iş gücü üretim kapasite planlaması da yapılmalıdır. Kapasite planlamasıyla ürünün çeşitli parçalarının yan sanayi işletmelerine yaptırılması veya işletmenin ek yatırımlara gitmesi gibi alternatif seçenekler değerlendirilir. İşletmenin mevcut kapasitesi ve gelecekteki kapasitesi dikkate alınarak gerekli yatırım kararları verilir. Üretim planlarına uygun olarak işyeri düzenlemesi ile işyeri içerisinde iş akışı ve iş gücünün hareketlerine göre makineler yerleşimi düzenlenir.
Üretim planlaması, işletmenin üretim politika ve programlarına göre üretim sistem, süreç ve faaliyetlerinin tasarımını içerir. Üretim planlaması; işletmenin iş gücü (insan kaynakları/personel) planlaması, malzeme ihtiyaç planlaması, işlem planlaması, üretim sistem planlaması, ürün gelişim planlaması, ödeme planlaması, finansal planlama, bilgisayar destekli üretim planlanması işlemleriyle de ilgilidir.
Üretim planlaması, ekonominin temelinin oluşturan mal ve hizmet üretimi ile ilgili olması nedeniyle büyük önem taşır. Üretim hedeflerinin gerçekleştirilmesi de, büyük ölçüde üretim planlamasının düzgün ve etkili yapılmasına bağlıdır.
Üretim planlamasının üç önemli fonksiyonu; "üretim araştırması", "üretim geliştirmesi" ve "üretim tasarımı"dır. Üretim planlamasıyla, üretim alt sistemlerini oluşturan stok yönetimi, bakım planlaması, kalite kontrolü, araştırma ve geliştirme gibi bölümlerin görev ve sorumlulukları ile birimler arasında bilgi ve iş akışına ilişkin görev dağılımı da belirlenir.
"Üretim kontrolü" (ÜK), üretim planlamasıyla belirlenen üretim hedeflerinin ne ölçüde gerçekleştirildiğini (üretim performansını) belirlemeyi amaçlayan denetleme ve değerleme işlemlerini kapsar. Üretim kontrol işlemleri, üretim planlamasına göre gerçekleştirilen üretim faaliyetleri ve sonuçlarının değerlendirilmesidir. ÜK, üretim planlarının uygulanmasıyla ilgilidir ve üretim planlamasını tamamlayıcı faaliyetleri kapsar. Kontrol faaliyetleri, üretimde sürekliliğinin sağlanması bakımından da önemlidir.
Üretim kontrolünde, kalite, miktar, zaman, maliyet vb. ile ilgili üretim hedefleri ile sonuçları karşılaştırılarak üretim planlarının gerçekleşme dereceleri ile üretim sistem ve alt sistemlerinin verimliliği ve etkinliği belirlenir. Kontrol sonuçlarına göre planlanan üretim ile gerçekleşen üretim arasındaki fark varsa, bu farkın nedenleri araştırılır ve gerekli önlemler kararlaştırılır.
Üretim kontrolü, bütün süreçlerin planlanan şekilde gerçekleştirilmesini sağlamaya yöneliktir. Bu amaç doğrultusunda, üretim sürecinin planlarda belirlenen amaç, düzenleme ve kararlara uygun biçimde yürütülmesinin takip ve kontrol etmeyi de içerir.
Üretim planlama ve kontrolü; mevcut imkanlar ve gelecekteki durumlar dikkate alınarak malzeme ihtiyaç planlaması, iş gücü planlaması, makine planlaması, kapasite planlaması, kalite planlaması, bütçe planlaması, süreç planlaması, sistem planlaması ve teknoloji planlaması gibi faaliyetleri de kapsar. Bu nedenle, planlama çalışmaları sistem yaklaşımına göre bir bütün olarak bölümler veya alt sistemler arasındaki ilişkiler de dikkate alınarak yapılmalıdır. Üretim planlama ve kontrolü, işletmenin temel politika ve amaçlarına da uygun olmalıdır.
YAZAR
Mahmut Tekin
