Dış Yardım Ve İnsani Yardım nedir?

Dış yardım, bir devletin ya da bir uluslararası kuruluşun yardım amacıyla başka bir devlete ya da halka para, mal ya da hizmet olarak verdiği desteğe verilen addır. Dış yardım kapsamında verilen maddi destek borç ya da hibe olarak sağlanabilir. Mal ya da hizmet olarak götürülen yardımlar da gıda, askeri teçhizat, teknik destek ve eğitim şeklinde verilebilir. En sık görülen dış yardım türü kalkınmayı güçlendirmek ve yoksullukla mücadele etmek amacıyla verilen resmi kalkınma yardımlarıdır. Resmi kalkınma yardımlarının önemli çoğunluğunu devletlerin ikili ilişkiler temelinde verdiği yardımlar oluştururken, bir kısmı da Birleşmiş Milletler, Dünya Bankası ve Uluslararası Para Fonu gibi üye devletlerin sağladığı maddi katkılar temelinde, uluslararası örgütler aracılığıyla dağıtılır. Devletlerin dış yardım yapmasının ardında birçok neden yatabilir. Bir devlet, güvenliğini sağlamak ya da korumak, bir ülke ya da bölgedeki siyasi, ekonomik ve/veya askeri nüfuzunu artırmak, uluslararası sistemde statüsünü güçlendirmek ve ulusal/kültürel kimliğini daha yaygın bir coğrafyada yaygınlaştırmak gibi birçok farklı nedenden ötürü dış yardımlarda bulunabilir.

Doğal afetler ve açlık, hastalık, savaşlar gibi olağanüstü felaketlerin yol açtığı etkilerle mücadele etmek için verilen gıda, barınma, eğitim ve sağlık gibi alanlarda sağlanan dış yardımlara insani yardım adı verilir. İnsani yardımların temel amacı hayat kurtarmak ve kişilerin yaşadıkları felaketler sonucu yaşadıkları güçlüklerin hafifletilmesine katkıda bulunmaktır. İnsani yardımlar hem devletler hem de başta Birleşmiş Milletler ve onun alt kuruluş ve ajansları olmak üzere uluslararası örgütler ve sivil toplum kuruluşları tarafından verilebilir.

Dış yardımların tarihi 18. yüzyıla kadar geri gitse de esas olarak 2. Dünya Savaşı'nın bitimini takiben kurulan uluslararası örgütler aracılığıyla yaygınlaşmış, verilen miktarlar ve dış yardım sağlayan aktörlerin sayısı önemli ölçüde artmış ve bugünkü yapısına kavuşmuştur. Günümüzde sağlanan dış yardımların büyük çoğunluğu Ekonomik İş birliği ve Kalkınma Örgütü üyesi ülkeler tarafından sağlanmaktadır. İnsani yardımın ilk örnekleri ilk kez 19. yüzyılda görülmüş, 1980'lerde Afrika'da yaşanan açlık kriziyle gündeme gelmiş ve 2000'lerde yaşanan doğal felaketler ve savaşlarla yaygınlaşmıştır.

Dış yardımlar birçok farklı açıdan eleştirilere de konu olmuştur. Dış yardım sağlayan ülkelerin kendi çıkarlarını güderek yardımın götürüldüğü yerlerdeki ihtiyaçların dikkate alınmaması ya da yerel aktörlerin karar alma süreçlerinin dışında bırakılması, Uluslararası Para Fonu gibi borç aracılığıyla yardımda bulunan kuruluşların borç karşılığı talep ettikleri ekonomik reçeteler sonucunda geri kalmış ülkelerde yoksulluk ve eşitsizliklerin artması gibi iddialar bu eleştirilerin başında gelmektedir. İnsani yardımlar da olağanüstü durumlarda birçok hayatın kurtarılmasında etkili olsa da hesap verilebilirliklerinin kısıtlı olduğu yönünde eleştirilere konu olmuştur.

YAZAR

Senem Aydın Düzgit