Ulama nedir, ne demek? Ses olaylarından ulama örnekleri nelerdir, nasıl olur?
Konuşma adı verilen eylemin temelini oluşturan ses; akciğerlerden gelen havanın ses yolunda titreşime uğraması ve bu titreşim neticesinde ortaya çıkan tının insan kulağı tarafından algılanabilmesi neticesinde ortaya çıkmaktadır. Dünya üzerindeki tüm dillerde olduğu gibi Türkçede de dile getirilen her ses harf olarak isimlendirilmektedir. 21 tanesi sessiz kalan 8 tanesi ise sesli harften olmak üzere 29 harften meydana gelen Türkçede vurgular, söyleme zorluğu ve diğer seslerin etkisi sebepleriyle birtakım ses olayları meydana gelmektedir. Peki, bu ses olaylarından bir tanesi olan ulama nedir? Ulama örnekleri nelerdir? Ayrıntılar içeriğimizin devamında...
Ünsüzle sona eren ve ünlüyle başlayan iki kelime arasındaki ilişkiden doğan bir ses olayı olan ulama, özellikle konuşma dilinde sıklıkla yapılmaktadır. Peki, ulama nasıl olur? Ulama ne demek? İşte, tüm detaylar...
Ulama Nedir?
Türkçede gerçekleşen ses olaylarından bir tanesi olan ulama; ünsüz ile sona eren bir kelimenin ardından ünlü ile başlayan bir kelimenin gelmesi halinde ortaya çıkmaktadır. Peki, ulama nasıl olur?
Sessiz harf ile biten bir sözcük kendisinin arkasından gelen ve ünlü bir harf ile başlayan sözcüğe bağlanır ve bu şekilde ortaya çıkan ses olayına ulama adı verilmektedir. Özellikle konuşma dilinde kendiliğinden ve hiç fark etmeden ortaya çıkan bu ses olayı, konuşma eyleminde söyleyiş kolaylığı sağlaması sebebiyle oldukça fonksiyoneldir.
Birçok ses olayında olduğu gibi ulamanın da gerçekleşebilmesi, birtakım kurallara bağlıdır. Şimdi gelin hep birlikte, ulamanın kurallarını inceleyelim:
Ulama Örnekleri
Dilimizdeki ses olaylarından bir tanesi olan ulamanın bazı özelliklerini ve bu özelliklere uygun düşen örnekleri bu başlığımız altında bulabilirsiniz.
A-) Birbiri ardında gelen iki sözcük arasında bir ulamadan bahsedebilmek için ilk kelimenin ünsüz ile sona ermesi, ardından gelen kelimenin ise ünlü bir harf ile başlaması gerekmektedir.
Örnek:
Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak,
Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak.
B-) Özellikle Arapça ya da Farsçadan Türkçeye giren ve “b,c,d,g” harfleri ile sone eren kelimeler, yalın durumdayken “p,ç,t,k” ünsüzüne dönüşür. Yazı dilinde sonuna ünlü ile başlayan bir harf aldığında yumuşayan ve yeniden “b,c,d ğ” ünsüzüne dönüşen bu harfler, konuşma dilinde de benzer şekilde yumuşarlar.
Örnek:
“Mehmet akşama bizde olacak.” cümlesi yazı dilinde hecelendiğinde
“Meh-met ak-şam biz-de o-la-cak” şeklinde hecelenirken aynı cümle konuşma dilinde ise ulama sebebiyle;
“Meh-me-dak-şam-biz-de-o-la-cak” şeklinde karşımıza çıkar.
C-) Türk dilinde k sesiyle biten kelimenin ardından h harfi ile başlayan bir kelime geldiğinde, ikinci kelimenin ilk harfi olan h harfi düşer ve iki kelime birbirine bağlanır.
Örnek:
Okulumuzun yemekhanesinde çıkan yemekler her zaman lezzetlidir cümlesindeki yemekhane kelimesi yazı dilinde,
“Ye-mek-ha-ne” şeklinde hecelenirken; aynı kelime konuşma dilinde ise ulamanın etkisiyle;
“Ye-me-ka-ne” şeklinde söylenir ve aradaki h ünsüzü düşer.
D-) İki kelime arasında bir noktalama işareti olduğunda ulama gerçekleşmez.
Örnek:
Yoldayım, on dakikaya geliyorum.
E-) Bazı durumlarda yan yana gelen iki kelimenin tek heceden oluşan ilk kelimesinde bir ünlü harf düşer ve iki kelime bitişik yazılır.
Örnek:
Ne asıl – Nasıl
Ne için - Niçin
