ABD'nin erken uyarı sistemi depremi önceden tahmin edebilir mi?
Uzmanlara göre depremler, hava tahminleri gibi öngörülemez. Kahramanmaraş'ın Pazarcık ve Elbistan ilçelerinde 6 Şubat Pazartesi günü meydana gelen 7,7 ile 7,6 büyüklüğündeki deprem 10 ili etkiledi. Binlerce kişinin ölümüne neden olan depremlerin geliştirilen uyarı sistemleri ile önceden tahmin edilip edilemeyeceği merak ediliyor? İşte, geliştirilen yeni uyarı sistemleri...
Yerbilimciler, yıllardır bölgelerdeki deprem riskine dikkat çekiyor ancak tam olarak kimse depremlerin büyüklüğü ve tarihini tahmin edemiyor.
Ancak son yıllarda bilim dünyasında deprem tahminlerine yönelik önemli gelişmeler kaydedildi. Yine de geliştirilen bu tahminler yeterli düzeyde değil.
DEPREMLERİ TAHMİN ETMEK NEDEN ZOR?
Pek çok jeolog, bir depremi hassas bir şekilde tahmin etmenin neredeyse imkansız olduğunu söylüyor.
Depremlerin temelini oluşturan plaka hareketleri yavaş süreçlerde gerçekleşiyor. Kırılmalar ise genellikle aniden meydana geliyor ve depremler açığa çıkıyor. Bu nedenle tarihleri tahmin edilemiyor.
ABD Jeoloji Araştırma Kurumu'nun (USGS) Deprem Bilim Merkezi Direktörü Christine Goulet "Bir deprem çok, çok hızlı meydana gelir" diyor.
Washington Post'a konuşan Goulet, şöyle ekliyor "Bu noktada depremleri tahmin etme yeteneği asla sahip olmadığımızı söylemek doğru."
DEPREMLER, HAVA TAHMİNLERİ GİBİ DEĞİL
Jeologlar yanlış tahminleri engellemek için tek tek olayları öngörmeye çalışmak yerine bir depremin olma ihtimaline odaklanıyor.
Fakat şimdilik sadece büyük ölçekli deprem olasılıkları tahmin edilebiliyor ve potansiyel merkez üssü belirleniyor. Zamanı tahmin etmek ise maalesef mümkün değil.
İÇ YAPIYI TAHMİN ETMEK, HAVA OLAYLARINI TAHMİN ETMEKTEN DAHA ZOR
Matematiksel modeller, dronelar ve uyduların gelişimiyle beraber atmosfer olayların inclenmesi ile hava olayların tahmin etme yeteneği son yıllarda oldukça gelişti.
Ancak gezegenin iç yapısını bu şekilde izlemek ve ölçmek mümkün değil. Son 50 yılda bilim insanları çeşitli yöntemlerle depremleri tahmin etmeye çalıştı ve çok az başarı elde edildi.
ABD'NİN ERKEN UYARI SİSTEMİ: SHAKEALERT
Teknoloji ilerlemeye devam ederken deprem erken uyarı sistemleri de gelişme gösteriyor. Öte yandan, jeologlar şimdiye dek uyarı sistemlerinin ancak depremden saniyeler öncesine kadar geliştirebildi.
Bu tür sistemler, sismograflar aracılığı ile sarsıntıları tespit ve analiz ediyor. Bu sayede bir deprem meydana gelmeden birkaç saniye önce insanlara bildirim gönderen bir uygulama ortaya çıkarıldı.
DEPREMİN OLACAĞINI 20 SANİYE VEYA 1 DAKİKA ÖNCE TAHMİN EDİYOR
USGS'nin geliştirdi ShakeAlert (Sarsıntı Uyarısı) adlı sistem, depremden yaklaşık 20 saniye ila 1 dakika önce insanları telefonuna bildirim gönderebileceğini kanıtladı.
Uygulama yer sarsıntısının yoğunluğunu ölçen USGS saha istasyonu sensörlerinden gelen verileri topluyor. Bir istasyon bir deprem algıladığında, bilgisayarlar istasyon verilerini hesaplıyor ve sarsıntının nereye gideceğini 5 saniye içinde öngörebiliyor.
İnternet ve hücresel sinyaller, ışık hızında hareket ettiği için bu mümkün hale gelebiliyor. Işık hızı, deprem dalgalarının kayaların içinden geçme hızından çok daha hızlı ve yüksek.
YANLIŞ ALARMLAR RİSKLİ
Öte yandan çok sayıda deprem uzmanı, uyarı süresinin daha erkene çekilmesinin çok zor olduğunu düşünüyor.
Uygulama umut vaat etse bile titizlikle test edilmeden piyasaya sürülmesi ve başarısız olması durumunda insanların teknolojiye güvenini sarsabilir.
YAPAY ZEKA DEPREMLERİ TAHMİNE EDEBİLİR Mİ?
Deprem uzmanları veriler ve istatiksel analizleri kullanarak oluşabilecek darbeleri önceden tahmin edebilecek yapay zeka sistemleri üzerinde çalışmalar yürütüyor.
Ancak bu yapay zeka sistemlerinin çalışabilmesi için muazzam miktarda veriye ihtiyaç duyuluyor.
