Soğan kolay, zoru et ve süt krizini çözmek

Enflasyonun açıklanmasıyla seçim tartışmaları soğan-patates üzerine döndü. Cumhurbaşkanı Erdoğan halka hitap ederken “Her şey güllük gülistanlık değil ama liderinizi patatese, soğana kurban etmeyeceğinizi biliyorum” dedi.

İyi Parti Genel Başkanı Meral Akşener ise bu sözlere “Patates, soğan güle güle Erdoğan. Patates, soğan yiyemeyenler sayın Erdoğan’ın iktidarını yiyecekler inşallah” diye karşılık verdi.

➔Her ne kadar son dönemin en yüksek fiyat artışlarından biri soğanda yaşanıyor, tartışma soğan ve patates üzerine dönüyorsa da, dün ele aldığımız gibi, kısa, orta ve uzun vadede et ve süt başı çekiyor.

ET, SÜT, PEYNİR VE YUMURTA BAŞTA GİDİYOR

➔Nisan ayında kuzu eti fiyatları artışı yüzde 21.5, dana eti yüzde 13 artış ile en başta yer aldı.

➔Yılın ilk üç ayı için dün Merkez Bankası Enflasyon Raporu’nda yayımladığı grafikte et, süt, yumurta, peynir en başta gidiyor.

➔TÜİK’e göre TÜFE’nin yüzde 15.2 arttığı yılın ilk 4 ayında dana eti yüzde 80.4, kuzu eti yüzde 77.6 yükseldi. Enflasyonu 6’ya katlayan et fiyatları ile karşı karşıyayız. Kıyma çıkmış 300 liraya.

➔Son 20 yılda ise et fiyatları genel enflasyonun iki katından da fazla yükseldi. Enflasyon 12.7 kat artarken, kırmızı et fiyatları 27.3 kat arttı.

➔Arada geçen zaman içinde üretim açığını karşılamak ve fiyat artışlarını frenlemek için sık sık ithalata başvuruldu ve 10 milyar doları aşan canlı hayvan ve et ürünleri ithal edildi.

➔Ama sorun çözülmedi, hatta giderek de büyüdü. Artık 2 dolara süt, 10-15 dolara peynir, 15-20 dolara et tüketiyoruz. Fiyatlar Avrupa ve Amerika’nın iki katı düzeyinde.

➔Mevcut fiyat düzeyleri üreticiye ancak nefes aldırıyor. Ama henüz yatırım artışına giden ve buna cesaret eden yok.

ÜRETİM AZALIYOR, TÜKETİM ARTIYOR

➔Çünkü hayvancılığın ana maliyet unsuru yem. Yemin ithalata ve dolara bağlı olduğunu son yıllarda iyice anladık. Dünyada yem fiyatları, Türkiye’de de dolar artınca yem fiyatları tahmin edilemeyen düzeylere çıktı.

➔Hükümet ise enflasyon yükselmesin diye et ve süt fiyatları üzerine baskı kurunca üretim maliyetleri ile satış fiyatı arasındaki ilişki koptu.

➔Zararına üretimi sürdürmeyenler hayvanlarını kesime verdi. 2022 yılında 1 milyon büyükbaş ve 1.3 milyon küçük baş olmak üzere hayvan varlığı 2.3 milyon ve yüzde 3 azaldı.

➔Aynı durumun yeniden yaşanmayacağının garantisi yok. Yeni yatırımlara cesaret edememek bundan.

➔Üretim artmayacaksa o zaman sorun kalıcı biçimde çözülmüş olmayacak. Fiyatlar üzerinde baskı azalmayacak.

➔Çünkü tüketim artıyor. Her yıl kişi başına et tüketimi 1 kg kadar artıyor.

➔Kişi başı tüketim artmasa bile nüfus her yıl 1 milyona yakın artıyor. Turizm de büyüyor. Toplam tüketim kaçınılmaz bir şekilde yükseliyor.

➔Üretim ise azalıyor. Sürdürülebilir bir durum değil ve doğal sonuç fiyatların hızla yükselmesi oluyor.

ÇÖZÜM ANCAK 2-3 YILDA GELİR

➔Tüm Süt, Et ve Damızlık Sığır Yetiştiricileri Derneği (TÜSEDAD) Başkanı Sencer Solakoğlu geçen hafta yaptığı açıklamada ette yaşanan krizin 2 yıl sürebileceği uyarısında bulundu ve "Dünyada en pahalı et şu anda Türkiye'de" dedi. Solakoğlu şu tespitlerde bulundu:

➔"Et fiyatlarının yüksek olmasının sebebi Türkiye’deki hayvan varlığının az olması ve arz-talep dengesini kaybetmiş olmasıdır. Hayvan sayısı yerine konulana kadar bu devam edecektir.

➔Hem kasaplık hem besilik ithal hayvanların yolda geliyor ama bu şekliyle ve bu kadar az hayvan varken, Türkiye’de ithalat da tek başına çözüm olmayacaktır.

➔Benim beklentim yaklaşık iki sene boyunca sıkıntılı sürecin devam etmesi yönünde. Gelecek damızlık hayvanlarının doğurması ve o doğan hayvanların et materyaline dönmesi ile iki senenin sonunda piyasa biraz rahatlatabilir.

➔Ancak bu rahatlama tüketimin artmamasına da bağlı. Seçim sonrası refahın yeniden oluşumuyla beraber talebin artması, mevcut problemin daha derinleşmesine sebep verecektir. O zaman bu süreç, 2 yıldan 3 yıla kadar uzayabilir. Bu süreyi kısaltmanın şu anda sihirli bir değneği de yok."

➔Çözüm bekleyen acil sorunlardan biri de bu. Hayvancılık sektöründe yeni bir yapı kurulmalı ve işe yerli yem üretiminden başlanmalı. Bunun için de geniş ve uygun arazi ve bölgeler yem yetiştirilmesine tahsis edilmeli.