El Kaide lideri Zevahiri'nin öldürüldüğü binadan ve BM üssünden notlar…
Size 2,5 haftadır Afganistan’ı anlatıyorum. Kabil’de yaptığım röportajları aktarıyor, konuştuğum insanlardan edindiğim izlenimleri paylaşıyor, Taliban’ın kurduğu ve hiçbir ülke tarafından henüz tanınmayan İslam Emirliği’nin nasıl bir yer olduğunu tarif ediyorum.
Bugün, dünyanın yardıma en çok muhtaç ülkesi olan Afganistan’ın yardımlarından sorumlu BM Özel Temsilci yardımcısı Ramiz Alekberov ile Kabil’de kale gibi korunan BM üssünde kameraman arkadaşım Özgür Balaban ile birlikte yaptığımız röportajı ve El Kaide lideri Zevahiri’nin ABD’nin drone saldırısı ile vurulduğu binadan notları aktarıp Afganistan serimi noktalıyorum.
Memlekette bir çok gelişme var, rotayı bu yazıdan sonra yeniden Türkiye’ye kırıyorum…
1) BM Afganistan Özel Temsilci Yardımcısı Alekberov: 20 milyona gıda mı 2 milyona iş mi? Esas cevaplamamız gereken soru bu…
Birleşmiş Milletler Afganistan’ın nefes borusu, BM yardımları olmasa açlıktan ölecek milyonlarca insan var ülkede.
Peki bu yardımlar yardıma olan bağımlılığa pansuman oluyor mu? Açlık ve yoklukla mücadele edilebiliyor mu? Taliban geldiğinden beri durum nasıl değişti?
Afganistan’a gidip Birleşmiş Milletler yetkilileri ile görüşmeden dönmek büyük eksiklik olur. O nedenle Kabil’deyken temsilci yardımcısı Ramiz Alekberov’dan randevu istedim. (Bu arada şu notu da düşeyim: O sıralarda BM’nin Afganistan Özel Temsilcisi olarak atanan eski Kırgızistan Cumhurbaşkanı Roza Otunbayeva henüz fiilen görevine başlamamıştı. Biz Türkiye’ye döndüğümüz sıralarda Otunbayeva masasının başına oturdu. –na)
Alekberov ile röportaj için gittiğimiz BM üssü adeta bir kale gibi korunuyor, çok çeşitli aramalardan geçilip, kalın duvarların ötesine ayak bastığınızda ise karşınıza birçok milletten çalışanın görev yaptığı adeta bir küçük dünya çıkıyor.
Alekberov’a yardımlarla ilgili son durumu ve Taliban’ın Afganistan’ında çalışmanın zorluklarını sordum.
- Afganistan’da kaç kişinin gıda yardımına ihtiyacı var?
Burada kitlesel yardımlar gerekiyor. Geçen yıl ayırdığımız bütçe 4,4 milyar dolardı ve onun yarısını bile henüz toplayabilmiş değiliz. Bakın bu ülkede 20 milyon insanın yeterli gıdası yok. Bu insanlara gıda temin etmeye çalışabilirsiniz ya da başka bir yol denersiniz.
- Nasıl bir yol?
20 milyona hazır gıda vereceğinize 2 milyon insana iş yaratırsınız. Afganistan’da aileler ortalama 7-10 kişiden oluşuyor. Ailede bir kişi çalışırsa geri kalanlara bakıyor. O nedenle soruna hangi yaklaşımla baktığınız önemli, 20 milyona gıda yardımı yapmak mı yoksa 2 milyona iş imkanı yaratmak mı?
- Hangisi daha pahalı?
Gıda yardımı.
- 20 milyon kişinin gıda yardımına muhtaç olması demek nüfusun yarısından fazlası demek. Bunların ne kadarı çocuk?
Büyük bir kısmı çocuk ve genç. Maalesef Afganistan’da 5 yaşın altında ölüm oranı da çok yüksek. Çocukların yüzde 20-25’i gıda yetersizliğinden mustarip. Çoğu hastaneye geldiklerinde çok geç oluyor. Ama maalesef bu durum yeni değil. Ancak daha önce ülkenin birçok bölümüne erişimimiz yoktu. O nedenle Taliban öncesi ve sonrası karşılaştırması yapmak doğru değil. On yıllardır ulaşılamayan yerlere biz şimdi yeni ulaşmaya başladık.
- O zaman Afganistan’a gelen yardımlar ve para ülkenin sadece kısıtlı bir bölümüne ulaşabiliyordu?
Evet, erişim sorunu vardı. Güvenlik yoktu. İnsani yardım çalışanlarımız çapraz ateş altında kalabiliyorlardı.
Başka bir mesele de aşılanma. Çocukların hayatta kalması için hayati önemde aşı. Gıda yetersizliği ve kötü şartlar altında aşısız çocuklar en basit hastalıklardan bile hayatlarını kaybedebiliyorlar.
- Aşı karşıtlığı ne durumda?
Burada aşı karşıtı aşiretler ve gruplar var. Aşı yapmak için giden görevlileri hedef alan cinayetler oluyor. Ancak bunlara rağmen aşı programları devam ediyordu, son birkaç yıldır kesintiye uğramıştı şimdi yeniden başladık.
- Bugün artık Afganistan’da her yere ulaşılabiliyor mu?
Evet neredeyse her yere. Erişim problemimiz kalmadı ama farklı problemlerimiz var. Kadınlara ulaşmakta zorluk çekiyoruz.
- Taliban Hükümeti tanınmadığı için Afganistan’ın fonları dondurulmuş durumda ve ülkeye doğrudan para girişi neredeyse yok. Bu durum insanları nasıl etkiliyor?
Tanınıp-tanınmama hükümetler arası bir mesele. Ancak banka ve finansal sistem krizi büyük bir ekonomik buhrana itti ülkeyi. Bu da insanları her geçen gün daha fazla yardıma muhtaç kılıyor.
2) El Kaide lideri Zevahiri Kabil’in göbeğinde, Yeşil Bölge’de yaşıyormuş!
Ağustos başında CIA bir drone saldırısı ile el Kaide’nin lideri Eymen el Zevahiri’yi Afganistan’da öldürmüştü.
Kabil’deyken Zevahiri’nin öldürüldüğü binayı görmek istedim, yerini öğrenince büyük bir şok yaşadım.
Zira başına 25 milyon dolar ödül konulan, dünyanın en tehlikeli teröristlerinden kabul edilen Zevahiri öyle ücra bir köşede, bulunması zor, gidilmesi meşakkatli bir yerde değil, Kabil’in kalbi olan, ‘Green Zone’ yani Yeşil Bölge denen, şehrin merkezi ve en güvenli bölgesi kabul edilen bölgenin tam ortasında kalıyormuş. Bizim kaldığımız otelin hemen arkası, Hamid Karzai’nin evinin ve Türkiye Büyükelçiliğinin çaprazı, arada 150 metre var ya da yok…
Buraya o binanın önünde çektirdiğim fotoğrafı koyuyorum. Bina her ne kadar şehrin göbeğinde de olsa yaklaşmak kolay değil, önünde bir polis arabası ve güvenlik bekliyor, biz çekim yapmak istedik kabul etmediler, izin belgemiz ve uzun süre dil dökmemiz sayesinde ancak fotoğrafa izin verdiler.
Zevahiri’nin öldürülmesinden sonra Taliban’ın birçok ismi ev değiştirmiş ve güvenlik tedbirlerini artırmış. ABD’nin kendilerini hedef almalarından korkuyor, drone saldırıları ile ilgili tedirginlik ve şikayetlerini CIA ve ABD yönetiminin çeşitli birimleri ile yaptıkları gayri-resmi görüşmelerde dile getiriyorlarmış.
