Virüsün kazananı kaybedeni
New York Times’ınşehirde umut ışığı göründüğüne dair manşetle çıktığı gün New York’ta sadece bir günde 731 kişi öldü. Toplam ölen kişi sayısı küçük birkentnüfusuna eşit adeta;5489 kişi.Toplam ölü sayısının11 bine yaklaştığı ABD’de vaka ve ölümlerin çoğu dünyadapandemininyeni merkezi New York kaynaklı. Yine de ortada bir iyimserlikhakim.
Ölüm sayısının yüksekliğine rağmen virüsün yayılma hızının yavaşladığı biriyimserlikgöstergesi. New York özelinde hastaneye kaldırılma oranı geçen hafta yüzde 20’yken dört gündür üst üste yüzdedörtcivarında seyrediyor. Hastaneye kalkanların oranın düşmesi hayatın normale dönebilmesi içinbüyük önem taşıyor.Hastaneler ne zaman normal kapasiteye döner ve hastaları reddetmemeye başlarsa sosyal mesafe o zaman yavaşlayacak.
Bizim değil ama dünyayı yönetenlerin tek ilgilendiği veriolan para piyasaları da olumlu sinyaller veriyorşimdilik.ABD’de S&P yüzde yedi yükseldi, Suudi Arabistan ve Rusya’nın anlaşma ihtimaline karşı petrol fiyatları da artmaya başladı, Avrupa borsaları da yüzde iki-dört arasında değer kazanıyor.
HERKESİYİHABERLER VERİYOR
Virüsün dünyayayayıldığıÇin’in Vuhanşehrinde de hayat 10 haftalık karantinanın ardından yavaşyavaşnormale dönmeye başladı. Hükümet hala vatandaşların her adımını uzaktan takip ediyor, işyerlerinin yüzde 94’üdefaaliyete geçti. Honda fabrikası tam kapasite işlemeye başladı,Huaweide hızla o noktaya gelmeyi bekliyor. Dahası Çin’den yeni ölüm haberi de gelmedi.İtalya veİspanya’da da yeni ölüm yok, Almanya başından beri ölüm sayısını asgaride tutmayı başardı zaten.
Kimi Avrupa ülkelerinde de tedbirler yavaşlayacak.Avusturya ve Çek Cumhuriyeti’nde dükkanlar haftaya yeniden açılacak, uluslararası seyahat başlayacak. Danimarka okulları ve kreşleri çok yakında açacak.
Türkiye’de de ABD’de de medyaya konuşan uzmanlar haftalardır olumlu haberlerin yanıltıcı olabileceğinden bahsediyordu. Bu haberlere inanıp başına birşey gelmeyeceğini düşünenler tedbirlere uymayıp hastalığı daha da fazla yayabilirdi çünkü.
Amaşimdi neredeyse herkes iyi haberlerivermek istiyor. Üstelik daha birkaç hafta önce “Tedavi hastalığın kendisinden daha ağır olmamalı,” diyen DonaldTrumpyerden yere vurulmasına rağmen.
Verilerin çarpıtılması, insanın işine gelen veriye göre yorum yapmasıbilinen bir taktik. Medya ve politikacılar buna sık başvurur. Kaldı ki özellikle Çin ve Rusya gibi ülkelerdenşeffaf veri akışı olduğuna inanmak zor. Ama ABD’de bu virüsün takibi konusundaki en ciddi kurumlardan biriolanUniversityof Washington daCorona’nınsonuçlarının ilk başta bekledikleri kadar ağır olmayabileceğini açıkladı.
Yaygın kanı virüsün zirveye ulaştıktan sonra düşmeye başlayacağı. New York için bu ihtimalin 8 Nisan olduğu söyleniyor, ondan sonraki iki haftada da düşüşlerin başlayacağı tahmin ediliyor. Bir başka projeksiyonsa zirveyi 15 Nisan olarak belirliyor.Virüsün “plato etkisi”desöz konusu olabilir; yani yayılabileceği kadar çok insana yayılıp sonra durabilme ihtimali.
AY SONUNA YETİŞECEK GİBİ
Anlaşılan iyimser hava yaratılarak hayata verilen bu havadan geri dönülmesinin altyapısı hazırlanıyor. New York’ta örneğin tedbirler 30 Nisan’a uzatılmıştı,şimdi kamuoyuna açıklanan senaryolar da aşağı yukarı bu takvime sadık kalacak senaryolar içeriyor.Tesadüf değil herhalde.
Kuşkusuz hayata geri dönüşiçin rakamlara bakılacak, ama vaka ve ölüm sayısında nasıl bir düşüşolduğunun sayılması da kendi içinde soru işaretleri barındırıyor. Suni solunum cihazına bağlı hastalarınhemen hepsininhayatını kaybetmesi bekleniyor, bazı hastalarsa hiç bu cihazlara bağlanmadan, sıradahigelmeden hayatlarını kaybediyor. Kimileri de test edilmeden ölüyor ama COVID-19 ölümleri olarak kaydedilmiyor. Hastaneye kaldırılamadan evde ölenler, hastanelerin kabul etmediği birçok vaka da var.Birkaç hafta hastaneye kabul edilen hastalar aynı belirtilere rağmenşimdi reddediliyor.Sosyal mesafenin işe yarayıp yaramadığının bile bir süre sonrabelli olacak.
Ortamdaki iyimserliği yaşadığımız bu belirsiz süreci fırsata çevirenlerden ayrı düşünmek de mümkün değil.NYT’den MichelleGoldberg’inyazdığı gibi Macaristan’daOrban kendisini sonsuza kadar hükümdar ilan edecek kanunları geçiriverdi mesela.TeksasValisi fırsat bu fırsat diyerek zaten eyalette sayıları çok azalan kürtaj kliniklerini kapattı.İsrail’deNetanyahuhemKnesset’ikapattı,hem de mahkemeleri durdurdu—kendi rüşvet davasını görmeye hazırlanan mahkemeleri. Ürdün ve Tayland’da gazetecilere yönelik baskılar arttı, Türkiye’de de tweet’ler yakın markaj altında.Amerika’davirüsten etkilenmeyenbüyükşirketlerbile lobi yapıp yardım paketinden faydalanmayı başardılar.Kim bilir daha neler olacak, neler gizlenecek, neler çok uzun zaman sonra ortaya çıkacak.
İşte sonuçta her dönemde birileri birşeyler kazanmanın yolunu buluyor, her dönemde kaybedense hep bizler oluyoruz.
