Yemekten hemen sonra içilen çay ve kahvenin sağlığa zararları nelerdir?

Çay ve kahve, dünya çapında popüler içecekler arasında yer alıyor. Ancak, bu içeceklerin özellikle öğünlerle birlikte tüketilmesinin demir emilimini engellediği düşüncesi de oldukça yaygın. Peki, gerçekten bu içecekler demir emilimini olumsuz etkiliyor mu? Yapılan araştırmalar, bu endişenin kısmen doğru olduğunu ancak sağlıklı bireylerde önemli bir etkisi olmadığını gösteriyor.

Vücudumuzda demir, başta alyuvarlar olmak üzere birçok hücrede önemli bir rol oynar. Alyuvarlar, vücudun oksijen taşıma görevini üstlenen hemoglobin adlı proteine sahiptir. Hemoglobin, demir iyonlarını taşıyarak oksijeni vücuda iletir. Yetişkin bir insanın vücudunda yaklaşık 4 gram demir bulunur ve bunun büyük bir kısmı hemoglobin içinde yer alır. Bu formdaki demir, "hem demir" olarak adlandırılır.

Hayvansal kaynaklardan alınan demir, genellikle "hem demir" formundadır ve biyolojik kullanılabilirliği oldukça yüksektir. Kırmızı et, beyaz et ve deniz ürünleri, vücudun en iyi şekilde kullanabileceği demir kaynaklarıdır. Ancak bitkisel gıdalarda bulunan demir, "non-hem" formundadır. Non-hem demir, hem demire göre daha düşük bir emilim oranına sahiptir. Bunun başlıca nedeni, bitkilerde bulunan fitat ve polifenol türü bileşiklerin, demirin emilimini engellemesidir.

Çay ve kahve, içerdiği tanen ve klorojenik asit gibi polifenolik bileşikler ile bilinir. Bu bileşikler, non-hem demirin emilimini kısıtlayabilir. Özellikle siyah çayda bulunan yüksek miktardaki tanenler, bitkisel kaynaklardan aldığımız demirin vücutta kullanılabilirliğini olumsuz etkiler. Bununla birlikte, polifenoller genellikle güçlü antioksidan özelliklere sahiptir ve sağlığımıza pek çok olumlu katkı yapar.

İlginç bir şekilde, C vitamini (askorbik asit), non-hem demirin emilimini artırabilir. Bu nedenle, yeterince et, balık ve C vitamini tüketen sağlıklı bireylerde, çay ve kahve içmenin demir emiliminde büyük bir sorun yaratmadığı görülmektedir. Yine de demir eksikliği yaşayan kişilerin, öğünlerle birlikte çay veya kahve tüketiminden kaçınması önerilmektedir. Bu gruptaki bireylerin, öğün sonrası en az bir saat beklemeleri, demir emiliminin olumsuz etkilenmemesi açısından önemlidir.

Çay ve kahve içmenin demir emilimini azaltıcı etkisi, özellikle demir eksikliği yaşayan kişiler için dikkate alınması gereken bir konu olabilir. Ancak sağlıklı bireyler için bu durum ciddi bir sorun oluşturmaz. Demir eksikliği riski taşıyanların öğünlerle birlikte çay veya kahve içmemeleri ve bu içecekleri öğünlerden sonra en az bir saat bekleyerek tüketmeleri, demir emiliminin verimli olmasını sağlar. Ayrıca, C vitamini alımını artırmak, demirin vücutta daha iyi kullanılmasına yardımcı olabilir.