Para fetişisttir!
Nobelli ekonomist: Piyasalar sizi didik didik inceliyor
SEÇKİN ÜREY/HT GAZETE
Türkiye'nin çevresindeki sorunlara işaret eden Nobel ödüllü ekonomist Joseph Stiglist, sermayenin fetişist karakterde olduğuna işaret ederek “İşler iyi giderken ‘burası istisna’ derler, sonra ise birden rakamlara bakmaya başlarlar” diye konuştu.
Nobel ödüllü ünlü ekonomist Profesör Joseph Stiglitz, reyting kuruluşlarının Türkiye’yle ilgili olumsuz açıklamalarını, “Piyasalar artık ‘Ama burası bir istisna’ demiyor. Birden rakamlara bakmaya başladılar” sözleriyle yorumlandı. Stiglitz, artan hassasiyeti Türkiye’nin ticari partnerlerinde yaşanan gelişmelere bağladı. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) ve Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’nın düzenlediği Özel Sektörün Yoksullukla Mücadele ve Sosyal İçerme’deki Rolü konferansına katılan Stiglitz, konuşmasının ardından sorularımızı yanıtladı.
İSTİSNA DEĞİLSİNİZ
“İstisna ülke olma özelliğini kaybettiniz” diyen Stiglitz, “Zor bir dönemden geçiyorsunuz. Siyasi zorluklar yaşıyorsunuz. Zaten ekonominiz yavaşlıyordu. Avrupa ekonomisi de durgunluğa giriyor. Ortadoğu ve Rusya’da yaşananlar malum. Ticari partnerleriniz zor durumda” şeklinde konuştu. Türkiye’nin “zaten büyük bir cari açığı olduğunu” hatırlatan Stiglitz, bu durumun güncel sorunlarla birleştirildiğinde “Uluslararası toplum için uyarı sinyalleri” anlamına geldiğini belirtti.
ANİ DURMA RİSKİ
Cari açığın uzun süredir kısa vadeli akımlarla finanse edildiğini anlatan Stiglitz, “Klasik bir problem olan ‘ani durma’ denilen duruma maruz kalma riskini artırıyor. Birden ekonomistler fikir değiştiriyor ve sermaye girişi duruyor. O zaman cari açığı finanse etme problemi başlar” dedi. Sermaye piyasalarının ‘fetişist’ karakterde olduğunu söyleyen Stiglitz, şunları söyledi: “İşler iyiyken parayı ortaya atar ve endişeleri görmezden gelirler. Endişeler karşısında ‘Ama burası bir istisna’ derler. Sonra birden rakamlara bakmaya başlarlar. Orada olan rakamları artık görmeye başlarlar. Rakamlar olduğundan kötü görünür. Ani durma yaşanır.”
"SIRTINIZI DOLAYLI DEĞİL DOĞRUDAN VERGİYE DAYAMANIZ GEREKLİ"
Konferansta yaptığı konuşmanın ardından bir dinleyici Stiglitz’e Türkiye’de vergi gelirlerinin GSYİH’nin yüzde 20’sini oluşturmasını ve dolaylı vergilerin payının yüksekliğiyle ilgili yorumunu sordu.
VERGİDE SİHİRLİ BİR RAKAM YOK
Stiglitz, “Vergilerin GSYH’ye oranıyla ilgili sihirli bir rakam yok ama genel olarak başarılı ülkelerde yüzde 20’den fazla olmalı. Doğrudan vergiler daha yüksek olmalı. Daha iyi vergi matrahı olmamasının engellerinden biri gelirin ölçülememesidir. ABD’de bunu ölçecek imkânlar var. Ancak dar gelirli ülkelerin ölçme imkânları zayıf kalıyor. Türkiye gelirde öyle bir aşamada ki doğrudan vergilere daha fazla sırtını dayamalı” yanıtını verdi. Yaygın olan “Ekonomi büyürse, herkes bundan faydalanır” görüşünün aslında geçerli olmadığını savunan Stiglitz, Amerikalıların çok büyük bir kısmının ülkenin artan refahından pay sahibi olamadığını söyledi. Stiglitz, “2008’deki resesyondan bu yana oluşan kazanımların yüzde 95’i en üst kesime gitti. Bu ekonomik büyüme yoksullara karşı da bir tavır geliştiriyor” dedi.
'ABD'YE DE İSTİSNA DENDİ'
Stiglitz, piyasaların en son Arjantin ve küresel kriz öncesinde de ABD’ye ‘istisna’ olarak baktığını anlattı.
"BAĞIMSIZ MERKEZ TOPLUM YAPISIYLA İLGİLİ"
Merkez Bankası’nın bağımsızlığı üzerine yapılan tartışmaları sorduğumuz Stiglitz, “Merkez’in bağımsızlığı toplumun yapısıya ilgilidir” yanıtını verdi. Bazı ülkelerde bağımsız olmadığı halde gayet bağımsız hareket eden merkez bankaları olduğuna dikkat çeken Stigliz, “Hükümetler de bunu kabullenmiştir” dedi. Bir hükümetin para politikasını siyasi amaçlar için kullanmasının çok tehlikeli olduğunu vurgulayan Stiglitz, “Fakat bir merkez bankasının sadece bankacılık sektörüne hizmet etmesi de bir o kadar tehlikeli bir durumdur” dedi. Stiglitz, “Amerikan Merkez Bankası (FED) Wall Street’in emrine girmişti. Türkiye’de tam tersi bir durum var” yorumunda bulundu. Faiz oranlarıyla ilgili de Stiglitz, “Türkiye’de faizlerin yüksek olduğunu düşünmüyorum” dedi. Dünya geneline yönelik gayrimenkul sektörünü de değerlendiren Stiglitz, “Dünyada emlak balonu yoluyla güçlü bir ekonomi yaratılamayacağı anlaşıldı. Her krizden önce de ‘emlak balonu’ yok deniyor” ifadesini kullandı.
"BÜYÜK KRİZLER ATLATTIK YOKLUĞU BİLİRİZ"
Konferansta konuşan TOBB Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu, “Türkiye yoksullukla mücadele açısından herkese örnek olabilecek bir rol modeldir” dedi. Türkiye’nin bugünkü ekonomik gücüne kolay ulaşmadığını söyleyen Hisarcıklıoğlu, “Büyük krizler atlattık. Bizler de yoksulluğun ve yokluğun ne olduğunu bilenlerdeniz” diye konuştu.
