Geçişli fiil nedir, ne demek? Geçişli fiil örnek cümleleri, ekleri ve konu anlatımı
Türkçede almış oldukları kip ve şahıs ekleri ile hem kişilere hem de belirli bir zaman dilimine bağlanan, varlıkların iş, hareket ve eylem yönünden belirleyen kelimelere fiil adı verilmektedir. İş, oluş ve kılış olmak üzere üç farklı başlık altında incelenen bu fiiller, bir cümlede yüklem görevinden bulunduklarında ise o cümlenin fiil cümlesi olarak tanımlanmasını sağlarlar. Fiil cümlelerinde yer alan bu yüklemlerin, o cümleler içinde özne ve nesne ilen olan ilişkilerine ise fiil çatısı ya da fiilde çatı adı verilmektedir. Peki, bu fiil çatılarından bir tanesi olan geçişli fiil nedir? Bir cümle içindeki geçişli fiil nasıl bulunur? Ayrıntılar içeriğimizin devamında...
Nesne alan ya da nesne almaya müsait olan fiiller tanımlayan geçişli fiiller, nesne ile yüklem arasında kurulan ilişkinin bir ürünü olması sebebiyle nesnesine göre fiil çatıları arasında yer alır. Peki, geçişli fiil örnekleri nelerdir? İşte, geçişli fiil hakkındaki tüm detaylar...
Geçişli Fiil Nedir?
Yüklemi fiil köklü olması sebebiyle fiil cümlesi olarak tarif edilen cümlelerde, yüklemlerin nesneler ya da özneler ile olan ilişkisi fiillerde çatı başlığı altında incelenmektedir. Bu yazımızın konusu olan geçişli fiil de bir fiil cümlesi içinde nesne- yüklem ilişkisini belirtmesi nedeniyle tıpkı geçişsiz, oldurgan ve ettirgen fiil çatılarında olduğu gibi nesnelerine göre fiil çatıları ailesi içinde yer almaktadır.
Bir fiil cümlesinde nesnesi olan ya da nesne almaya müsait olan fiillere geçişli fiil adı verilmektedir. Bir fiilin geçişli olabilmesinin tek şartı o cümle içinde bir nesne bulunması değildir. Bir nesnesi olmayan ancak yapısı itibari ile bir nesne alabilecek durumda olan fiiller de geçişli fiiller olarak kabul edilirler.
Peki bir fiil cümlesinde yüklem görevindeki geçişli fiil nasıl bulunur? Bir fiilin geçişli olup olmadığını anlamak için iki temel husus bulunmaktadır. Bunlardan ilki yükleme sorulacak olan “ne, neyi, kimi” sorularıdır. Bir fiil cümlesinde nesne olup olması fark etmeksizin, yükleme sorulacak olan “ne, neyi, kimi” sorularına yanıt alabiliyorsak, o fiil geçişli bir fiildir. Geçişli fiilleri saptamak için kullanılan ikinci yöntem ise fiillerin başına “onu” kelimesini getirmektedir. Eğer bir fiilin başına gelen “onu” kelimesi anlamı bozmuyorsa, bu durum o fiilin geçişli bir fiil olduğunu bize gösterir.
Geçişli Fiil Örnekleri
Bir nesnesi olan ya da nesne alabilen fiiller anlamına gelen geçişli fiillerin örneklerini bu başlığımız altında inceleyebilirsiniz:
Örnek:
Yukarıda vermiş olduğumuz dört örnekte de görmek, götürmek, getirmek ve asmak fiillerine “ne, neyi, kimi” sorularından birini sorduğumuzda yanıt alabiliyoruz. Bu durum da bu altı çizili olan fiillerin çatı bakımdan geçişli fiil olduklarını bize gösteriyor.
Örnek:
Yukarıda her ne kadar cümle içinde nesne olmasa da fiile sorulacak olan “ne, neyi ve kimi” sorularına herhangi bir yanıt alabildiğimiz için, altılı çizili olan fiiller çatı bakımdan geçişli fiile birer örnektir. Bir fiilin geçişli olup olmadığını anlamak için fiilin önüne “onu” kelimesinin getirebileceğinden bahsetmiştik. Bu örneklerimizdeki fiillerin başına da “onu” kelimesini getirdiğimizde görüyoruz ki; anlam hiçbir şekilde bozulmuyor. Bu da bize bu fiillerin geçişli fiil olduğunu gösteriyor.
