Habertürk sosyal güvenlik ve çalışma hayatına dair okurların sorularını yanıtladı

Birinci modelde, çalışılan her yıl için 19 günlük kıdem tazminatının mevcut sistemde olduğu gibi aynen devam etmesi, 11 gün için de işverence her ay brüt ücretin yüzde 3’ü oranında prim yatırılması öngörülüyor.

İkinci modelde ise işverenin brüt ücretin yüzde 4’ü oranında prim yatırması, işçiden ise ücret düzeyine göre değişen oranlarda prim kesilmesi planlanıyor. Brüt asgari ücret düzeyindeki işçilerden yüzde 0.5, 2 asgari ücrete kadar brüt maaşı olanlardan yüzde 1.5, 2 asgari ücret ve üzeri brüt maaşı olan işçilerden ise yüzde 2.5 oranında prim kesilmesi söz konusu.

Devlet ise asgari ücretin yüzde 1’ine kadar destek verecek. Ayrıca damga vergisi, gelir vergisi indirimi, stopaj indirimi yapılacak. Böylece, asgari ücretli bir işçi için kıdem tazminatı fonuna aylık yüzde 6 oranında prim aktarılacak.

Fonda biriken paranın yüzde 25’i 60 yaşında işçiye ödenecek. Kalan tutar ise emekli maaşına ilave edilecek.

60 yaşından önce ise ilk kez konut edinme, evlilik, ağır hastalık veya bir defalığına işten çıkış halinde ödeme yapılacak. Ancak, bu şekilde yapılacak ödeme tutarı tamamlayıcı emeklilik hesabında biriken paranın yüzde 20’sini aşamayacak.

Mevcut çalışanlar açısından birinci model zorunlu, ikinci model ise isteğe bağlı olacak. Mevcut çalışanlar yeni bir işe girdiklerinde, 1 Ocak 2022 tarihinden sonra işe girenlerin ise tamamı yeni sisteme tabi olacaklar.

Birinci model benimsenirse 31 Aralık 2021 tarihine kadar olan döneme ait kıdem tazminatınızı mevcut sisteme göre alacaksınız. 1 Ocak 2022 tarihinden sonraki döneme ait çalıştığınız her yıl için 19 günlük brüt ücret tutarındaki tazminatınızı işveren işten ayrıldığınız tarihte peşin olarak ödeyecek, kalan 11 güne karşılık gelen tutar ise TES hesabında birikecek. İkinci model uygulandığında ise 31 Aralık 2021 tarihine kadar olan kıdem tazminatınızı, işten ayrıldığınız tarihte işveren peşin olarak ödeyecek. Sonraki yıllara ait kıdem tazminatı karşılığı ödenen primler ise TES hesabında birikerek, 60 yaşından sonra emekli aylığı olarak ödenecek.

İŞTEN ÇIKARMA YASAĞI DEVAM EDERKEN FESİH BİLDİRİMİ ALAN İŞÇİ NE YAPMALI?

Özel bir şirkette 2009’dan beri çalışmaktayım. 28 Mayıs 2020 tarihinde şirket yetkilisi "1/6/2020 - 17/7/2020 tarihleri arasında, covid-19 pandemi sebebiyle izinli sayılmanız uygun görülmüştür. Ayrıca iş akdinizin 18/07/2020 tarihi itibariyle işveren tarafından işletmesel karar ve personel fazlalığı nedeni ile feshedileceğini tarafınıza iş bu fesih bildirimi ile bildiririz. Yasa gereği uzaması halinde sürenin uzatılacağını bildirir ve tebliğ ederiz" şeklinde bir yazıyı tebliğ etti. 18 Temmuz’da da kıdemimi, ihbarımı ve içeride bekleyen izin ücretlerini vereceklerini sözlü olarak söylediler. Henüz İŞKUR’dan herhangi bir ödenek almadım. Son çıkan bilgilere göre işten çıkarma yasağı uzamış. Başka bir işe de başvuramıyorum. Şimdi ne yapmalıyım? (Serhat D.)

Serhat Bey, iş yerinizde 30’dan fazla işçi varsa işe iade davası açma hakkınız bulunuyor. İşe iade davası açmadan önce 30 gün içinde arabulucuya başvuruda bulunmalısınız. Bu süre içinde arabulucuya başvurmayanlar, işe iade davası açamaz.

Normalde arabulucuya 30 günlük başvuru süresi, bildirimin yapıldığı tarihte başlar. Fakat pandemi dolayısıyla bu tür başvurularda süreler 15 Haziran 2020 tarihine kadar dondurulmuş olduğundan, pazartesiden itibaren 30 gün içinde arabulucuya başvuru yapabilirsiniz.

İşten çıkarma yasağı döneminde işveren ücretsiz izne çıkarmış olduğu için brüt ücret tutarınız ne olursa olsun aylık 1.168 TL nakdi ücret desteği alabilirsiniz. Haziran ayına ait nakdi ücret desteğinizi en geç temmuz ayının ilk haftasında alabilirsiniz. İşten çıkarma yasağı 3 ay daha uzatılacak. Bu süre boyunca nakdi ücret desteği almaya devam edersiniz. Resmi olarak işten çıkartıldıktan sonra ise son dört aylık brüt ücretinizin yüzde 40’ı oranında işsizlik ödeneği alırsınız.

Siz şu an resmi olarak ücretsiz izinde görünüyorsunuz. Bu durumda sigortalı olarak başka bir işte çalışmaya başlarsanız, işe iade davası açma hakkınızı kaybedersiniz ve kıdem tazminatı alamazsınız. Yeni bir iş bulduğunuzda, işveren ile anlaşıp kıdem tazminatınızı ödemesini teklif edin. İşveren de kabul ederse tazminatı alarak iş akdini hemen feshedebilirsiniz. Buna ilişkin yasal bir engel bulunmuyor.

KÇÖ HAKKI BİTEN NAKDİ ÜCRET DESTEĞİ ALABİLİR Mİ?

Daha önce işsizlik maaşı aldığım için bana sadece 30 Mart – 1 Nisan tarihleri için 3 günlük kısa çalışma ödeneği verildi. 17 Nisan’da pandemi dolayısıyla ücretsiz izne çıkartıldım. Nisan ayında da paramı aldım. Mayıs ayı başvurum yapıldı ancak para hesabıma yatmadı. İŞKUR yetkilisi, kısa çalışma ödeneği aldığım için yatmadığını söyledi. Ben bu tarihten sonra ücretsiz izin para mı alamayacak mıyım? (Oğuz Z.)

Oğuz Bey, günlük 39.24 TL tutarındaki nakdi ücret desteği 15 Mart’tan sonra işten çıkartılıp da işsizlik ödeneği alamayanlar ile 17 Nisan’dan sonra ücretsiz izne çıkartılıp kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayanlara tanınan bir haktır. Kısa çalışma hakkınız sadece 3 gün ile sınırlı olduğuna göre, nisan ayında olduğu gibi 17 Temmuz’a kadar olan dönemde de nakdi ücret desteği almanız gerekir.

NE ZAMAN EMEKLİ OLURUM?

06.01.1994 tarihinde 4/c hemşire olarak göreve başladım. 15.7.1996 ile15.1.1997 arası 6 ay ücretsiz izin kullandım. Bu 6 aylık süreyi borçlanırsam 51 yaş olan emeklilik tarihimi geriye çekip kaç yasında emekli olabilirim? Doğum tarihim 22.08.1971.

Hanımefendi, doğumdaki ücretsiz izninizin tamamını borçlanmanıza gerek bulunmuyor. İki aylık borçlanma yaptığınız takdirde emeklilik yaşınız 50’ye iner ve 22 Ağustos 2021 tarihinden sonra emekli olabilirsiniz.

Doğum tarihim 04/05/1976. 1995 yılından sigorta girişim var fakat çalışma sürem 30 gün.

12/01/1999 tarihinde ise memuriyete girdim. Bu tarihten beri silahlı kuvvetlerde sivil memur olarak çalışıyorum. Askerliğimi memuriyetten önce yaptım fakat borçlanma yoluna gitmedim. Borçlanırsam 25 yıl hizmet süresini ne zaman doldururum ve bu benim emeklilik yaşımı nasıl etkiler? (Sinan S.)

Sinan Bey, kaç ay askerlik yaptığınızı belirtmemişsiniz ama eğer 18 ay askerlik yaptıysanız, bu sürenin tamamını borçlandığınız takdirde emeklilik yaşınız 57’den 56’ya düşer. Borçlanma yaptığınızda 25 yıllık hizmet süreniz 9000 prim gününü tamamladığınızda (yaklaşık 2022 yılı haziran ayında) dolar.

05/04/1964 doğumluyum. 1984/85 yıllarında 18 ay askerlik yaptım.16/01/1999 sigorta girişliyim. Toplam 6000 gün üzerinde primim var. Bu durumda ne kadar askerlik borçlanması yaparak en erken ne zaman emekli olabilirim? (Metin K.)

Metin Bey, borçlanma yapmadığınız takdirde 5975 gün ile 58 yaşında emekli olabilirsiniz. Askerlik süresinin tamamını borçlandığınızda ise 5900 prim günüyle 57 yaşında emekli olabilirsiniz. Prim gününüzü tamamlamış olduğunuza göre, 5 Nisan 2021 tarihinden sonra emeklilik dilekçesi verdiğinizde mayıs ayından itibaren emekli aylığınız bağlanır.