Hapşırdıktan sonra neden çok yaşa deriz: Toplumsal gelenek mi, bilimsel bir temel mi?
Hapşırmak çoğu zaman "hapşırma görgü kurallarını" tetikler; bu durum yanınızdaki insanlara bilinçsizce "çok yaşa" dememizi sağlar. Bu sadece ülkemizde değil dünyanın bir çok yerinde verilen yaygın bir tepkidir. Peki neden hapşıran insanlara çok yaşa deriz? Nedeni toplumsal mı bilimsel mi? İşte merak edilenler!
Hapşırdıktan sonra 'çok yaşa' demenin kökeni, hem toplumsal geleneklere hem de bilimsel bir temele dayanmaktadır. Bu alışılmış davranış, çoğunlukla bir insanın hapşırdıktan sonra hayatta kalmasını dilemek ve ona iyi dileklerde bulunmak amacıyla ortaya çıkmıştır. İşte, hapşırdıktan sonra çok yaşa denmesinin nedenine dair detaylar...
NEDEN HAPŞIRIYORUZ?
Hapşırmak, hayatta kalmamıza yarayan ve tarihi çok eskilere dayanan bir reflekstir. Sağlıklı insanlar gün içerisinde ortalama 4 kere hapşırırlar. Hapşırmayı tetikleyen birçok faktör bulunur. Alerjiler, hastalıklar ya da ışık dahi kişilerin hapşırmalarına neden olabilir.
HAPŞIRMAK KALBİ DURDURUYOR MU?
Kardiyovasküler Tıp uzmanı Kenneth Mayuga, “Kalp sabit bir hızda atmıyor. Birçok faktöre bağlı olarak her zaman hızlanır ve yavaşlar.” diye belirtti. Örneğin kalbimiz koşarken hızlanır, uyurken yavaşlar.
Mayuga, “Tıp dilinde 'kalbin durması' dediğimizde genellikle en az 3 saniye süren bir duraklamayı kastediyoruz” diyor. Bu kadar uzun bir duraklama kalp ritmi sorununun işareti olabilir. Ancak iyi haber şu ki: "Normal bir vücut fonksiyonu olarak hapşırmak genellikle bu uzun duraklamalara neden olmaz."
DÜNYANIN FARKLI YERLERİNDE İNSANLAR HAPŞIRMAYA NASIL TEPKİ VERİYOR?
Dizi ve filmlerde görüldüğü üzere Amerikalılar ve İngilizler karşılarındaki kişiler hapşırdıktan sonra 'bless you' cümlesini kurarlar. Bu cümlenin anlamı ise "Tanrı seni kutsasın"dır.
Bazı Amerikalılar "Bless you" yerine Almanca "sağlık" anlamına gelen "Gesundheit" diyor, ancak birçok Amerikalı bunun Almanca bir kelime olduğunun farkında bile değil. Bu ifade Amerika'da Alman göçmenler sayesinde ortaya çıktı.
Çoğu kişiye her ne kadar doğal gelse de, her kültürde birisi hapşırdıktan sonra bir şey söylemez. Mesela Japonya'da sessizlik bir normdur. Ancak hapşırma nöbeti geçiriyorsanız o zaman birileri sağlığınızla ilgilenecektir.
Türkiye'de hapşıran bir insana "çok yaşa, uzun yaşa ve başarılı ol" demek doğru bir yaklaşımdır.
İspanyolca konuşanlar için "Salud" oldukça kabul edilebilir. Portekizce konuşanlar için "saúde" işe yarar.
NEDEN “ÇOK YAŞA” DENİYOR?
Tüm bu cümlelerin söylenmesinin asıl sebebi ise hapşırmanın hastalık belirtisi olmasıdır. Hapşırmanın hastalık belirtisi olması ve yaşamı tehdit eden bir durum olarak algılanması çok eski çağlara dayanır.
Orta Çağ Avrupası belirli dönemlerde veba salgınları ile savaşmıştı. Bu savaşların en büyüğü ise 14. yüzyılda yaşanmıştı. 14. yüzyılda yaşanan bu veba salgını insanların sıklıkla hapşırmasına neden olmuştur. Bu nedenle de Papa 6. Gregory bir genelge yayınladı.
Genelgede Gregory, Hristiyan olan herkesin her hapşırıktan sonra 'Tanrı sizi kutsasın' ve daha sonrasında ise 'Tanrı bana yardım etsin' duasının okunmasını istemişti.
Kaynak: NBC New York, Cleveland Clinic
