İşveren nisanda fona yatırdığı primden daha fazla teşvik ve destek aldı
İşsizlik Sigortası Fonu'ndaki toplam varlıklar, 2017 yılından beri reel olarak azalıyor. İki yılı aşkın süredir fon varlıklarındaki artışlar enflasyondaki artışın altında kalıyor. Enflasyondan arındırıldıktan sonra fon varlıkları reel anlamda geriledi. İlk defa nisan ayında fonun harcamaları toplam gelirlerini de aştı. Böylece fon enflasyon dikkate alınmadan da azalmaya başladı. İşverenin nisan ayında İşsizlik Fonu'ndan kullandığı teşvik ve destekler, işçi ve işveren primi olarak yatırdığı tutarı geçti. Habertürk'ten Ahmet Kıvanç, İşsizlik Fonu'ndaki son gelişmeleri yazdı.
İşsizlik Fonu, 1999 yılında kuruldu. Fona işçi ücretleri üzerinden yüzde 1 işçi primi, yüzde 2 işveren primi, yüzde 1 de devlet katkısı toplanıyor. 2002 yılı mart ayından itibaren işsizlik maaşı ödemeleri başladı. Başarıyla yönetilen İşsizlik Fonu, yıllar içinde yapılan düzenli ödemelerle Türkiye’nin en büyük fonu haline geldi. Fon varlıkları 2016 yılında 100 milyar lira sınırını aşmakla birlikte, varlıklardaki artış son yıllarda ivme kaybetti.
Fondaki kan kaybı özellikle 2017 yılından sonra hızlandı.
Fon varlıkları 2015’te yüzde 14.35 artarken, Yurtiçi Üretici Fiyat Endeksi’ndeki (Yİ-ÜFE) artış yüzde 5.71 oldu. Böylece fon varlıkları 2015’te reel olarak yüzde 7.84 oranında arttı.
2016 yılında fon varlıklarındaki reel artış yüzde 0.85’de kalmış olsa da enflasyonu yenmeyi başardı.
2017 yılında ise fon varlıkları yüzde 13.09 artarken, Yİ-ÜFE’deki artış yüzde 15.47 oldu. Fon varlıkları reel olarak yüzde 2.28 oranında geriledi. 2018 yılında kan kaybı daha da arttı. Fon varlıklarındaki artış yüzde 9.36’da kalırken, Yİ-ÜFE yüzde 33.64 oranında arttı. Başka bir ifadeyle İşsizlik Fonu 2018 yılında reel anlamda yüzde 18.17 oranında azaldı.
Bu yılın ilk 4 aylık döneminde ise fon varlıkları yüzde 2.01, Yİ-ÜFE de yüzde 5.18 oranında arttı. Fon varlıkları reel anlamda yüzde 3.02 oranında azaldı.
NOMİNAL GERİLEME DÖNEMİ
Nisan ayında yeni bir tablo ortaya çıktı. İlk defa fon varlıkları nominal olarak da geriledi. Mart ayında 130 milyar 597 milyon lira olan İşsizlik Fonu varlıkları, nisan ayında 130 milyar 208 milyon liraya geriledi. Fon varlıkları bir ayda 467 milyon lira azaldı.
Nisan ayında fonun gelirleri azalırken, giderleri yüzde 67 oranında artış kaydetti. Martta 3 milyar 339 milyon lira olan fonun toplam gelirleri, nisan ayında 3 milyar 91 milyon liraya geriledi. Buna karşılık fonun toplam giderleri mart ayında 2 milyar 79 milyon lira iken, nisanda 3 milyar 480 milyon liraya tırmandı.
İŞVEREN, VERDİĞİNDEN DAHA FAZLASINI ALDI
Nisan ayında işverenlerce fona işçi ve işveren primi olarak 1 milyar 306 milyon lira para yatırıldı. Buna karşılık aynı ay fondan işverene sadece teşvik ve destek ödemeleri için 1 milyar 345 milyon lira aktarıldı. Fondan aktif işgücü programları ve işbaşı eğitim programları için de sırasıyla 746 ve 256 milyon lira harcandı. Aktif işgücü ve işbaşı eğitim programları ile işverene bedava işgücü sağlandığı için aslında bu ödemeler de işverene yapılmış oldu.
Fondan yapılan işsizlik maaşı ödemeleri mart ayında 678 milyon lira iken nisan ayında 1 milyar 57 milyon liraya tırmandı.
OLUMLU GELİŞMELER DE VAR
Nisan ayında İşsizlik Fonu’nda bazı olumlu gelişmeler de gözlendi. Şubat ayında 673 bin kişiye tırmanan işsizlik maaşı alanların sayısı mart ayında aynı seviyeyi koruduktan sonra nisan ayında 657 bin kişiye geriledi.
Genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz nedeniyle işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak azaltılması durumunda yapılan kısa çalışma ödemelerinden yararlanmakta olan işçi sayısı da nisan ayında geriledi. Martta 35 bin 850 kişiye fondan 28 milyon lira ödeme yapılmıştı. Nisan ayında kısa çalışma ödeneği alanların sayısı 23 bin 259 kişiye, ödeme tutarı da 21 milyon liraya geriledi.
Bir başka olumlu gelişme de işverenin konkordato ilan etmesi, iflası gibi nedenlerle ödeme güçlüğüne düştüğü hallerde devreye giren Ücret Garanti Fonu’nda gözlendi. İşçilerin, işverenden alamadıkları üç aya kadar olan ücretleri fondan karşılanıyor. Ocak ayında 7 bin kişiyi aşan Ücret Garanti Fonu’ndan ödeme yapılanların sayısı nisan ayında 6 bin 63 kişi iken, nisan ayında 2 bin 705 kişiye geriledi. Ücret Garanti Fonu’ndan yapılan ödemeler ise ocakta 26 milyon, şubatta 17.7 milyon, martta 16.5 milyon liradan nisan ayında 8.8 milyon liraya düştü.
KİMLER İŞSİZLİK MAAŞI ALABİLİR?
Fondan maaş almak için aranan koşullar şöyle:
- Son üç yıl içinde 600 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemek.
- İş akdinin sona ermesinden önceki son 120 gün hizmet akdine bağlı olarak çalışmak.
- İş akdinin feshedildiği tarihten itibaren 30 gün içinde İŞKUR'a başvurmak.
- Hizmet akdinin işveren tarafından sona erdirilmesi.
- Hizmet akdinin işçi tarafından "haklı" bir nedene dayalı olarak feshedilmesi.
- İşyerinin el değiştirmesi veya başkasına geçmesi, kapanması veya kapatılması, işin veya iş yerinin niteliğinin değişmesi nedenleriyle işten çıkartılmış olmak.
