Kar yağışının pek bilinmeyen 5 özelliği

Turizm, enerji sektörü, doğal yaşam, tarım, hayvancılık ve ülkenin su kaynakları ne kadar kar yağdığı ile yakından ilişkili konular olarak öne çıkıyor.

Batı bölgelerde ise kıyılar her yıl kar göremiyor. İstanbul’da her kış unutulmaz kar yağışları alamıyoruz. Bu noktada İstanbul’a kar yağmasının aslında “ekstrem durum” olduğunu unutmamalıyız. Kar ne zaman yağacak diye sorarken aslında bir kıyı merkezi için sıradışı bir durum istediğimizi bilmeliyiz. Sanki her kış olmalıymış gibi algıladığımız kar yağışını 365 gün içinde ortalama 1 ila 5 gün görebiliyoruz (Bazı yıllarda ise daha uzun süreli).

Uludağ, Bolu Dağı gibi yükseklerde her kış beyaz örtümüz oluşuyor fakat kalınlıklar bazı mevsimlerde yetersiz kalıyor. Bu kış iyi kar yapmadı gibi sözleri sıkça duyuyoruz.

Kar yağışı için meteorolojik olarak şartlar uygun olduğunda (Yağışın varlığı, 2°C ve tercihen sıfırın biraz altında yer seviyesi hava sıcaklığı, uygun rüzgar açıları vb) İstanbul’da kar örtüsü görebiliyoruz. Aslında neredeyse her 5 kışın 4’ünde kar yağıyor ve batı kıyıları bu soğuk mevsimi karsız geçirmiyor.

Hatta 2017, 2014, 2012, 2007, 2004, 1987 kışları gibi İstanbul’da unutulmaz karlı mevsimler de yaşandı. Fakat akılda kalıcı kışların sayısı, unutulup giden kışlara göre az kalıyor.

Yeni yıl yaklaşırken hava tahminleri İstanbul’u yağışsız gösteriyor, yılbaşı gecesi 8-9°C sıcaklıkta kuru bir havayla geçecek. Ankara, Bursa, Kocaeli, Samsun, Sivas, Diyarbakır, Van, Mardin gibi merkezlerde de mevsime göre sıcak bir yılbaşı gecesi olacak.

Bugünlerde kar yağmıyor, hazır kurak döneme girmişken kendisini çoğumuzun özlediği “kar” hakkında pek bilinmeyen şu etkilerini hatırlayalım.

ŞEHİRLERİN SESİ KISILIR

Kar yağarken ve yağdıktan sonra bir süre şehir sessizleşir. Daha huzurlu hissetmemizi sağlayan bu sessizlik, ses dalgalarının havada kar taneleri tarafından absorbe edilmesi, emilmesi ve daha çok kırılması ile ilişkilidir. Kar tanelerinin süngere benzeyen yapıları, arada bulunan boşluklar ses dalgalarını adeta emer.

Yer yüzeyine taze yağmış örneğin 10 santimetre kalınlığında kar tabakası, bu ses dalgalarını hapsedici özelliği sayesinde bir ses izolasyonu malzemesi görevi görür (Bir araştırmada sesi %60’a kadar azalttığı bulunmuştur). Bir süre sonra kar katmanı suya dönüştükçe, üstünde araçlar ve insanlar yürüdükçe (Sıklaşma) absorb edici özelliğini kaybediyor. Yine de hem yağarken, hem de yağdıktan sonra karın formuna bağlı olarak 1 gün süreyle şehirler daha sessiz, belki hayat daha huzurlu olur.

HAVA KİRLİLİĞİ BİR SÜRE İÇİN AZALIR

Kar veya yağmur tipinde yağışlar, atmosferdeki 2.5PM ila 10PM boyutundaki kirleticileri bir süre için azaltıyor. Aslında kar yağışının hava kalitesine tahmin ettiğimizden daha düşük bir etkisi var. Çin’de ve İngiltere’de yapılan ayrı 2 araştırmada, kar yağışının havadaki 2.5 PM partiküllerini %5 ila %10 oranında azalttığı gösterildi.

Kar taneleri havada süzülürken daha çok vakit geçirdikleri için yağmura oranlar bir miktar daha temiz bir hava vadediyor. Ancak yine de öyle %50 iyileşme gibi ciddi fark göremiyoruz. Hava kalitemiz bir miktar iyileşiyor denilebilir. (Gerçi bu kez de kirleticiler yere iniyor, ağzımıza kar atmamalı, kar yememeliyiz)

UYKU KALİTESİ ARTAR

Soğuk havada kalmak zorunda olan canlılar, dışarıda çalışanlar kar yağışının ve soğuk havanın uyku getirici etkisini hissetmiştir. Kar yağdıktan sonra hem sessizlik, hem de biraz daha temiz ve taze havanın etkisiyle uykumuzun da kalitesi artar. Serin bir ortamda uykuya dalıp derin uyuyabilmek, sıcak havada olduğundan daha kolay denilebilir.

Ayrıca Türkiye şartları düşünüldüğünde stresli şehir hayatları, çoğumuzun karşılaştığı günlük yaşam zorlukları modumuzu düşürür. Sıcak ve güvenli bir ortamda bulunmak, üstümüzde battaniye ya da yorgan gibi kalın bir örtü bulunması vücutta çeşitli hormonların daha iyi çalışmasına olanak tanır. Sokaktaki soğuk havanın, yani zorluğun içinde olmak yerine sıcak ve güvenli bir ortamda bulunma bilinci, uykuya geçişi kolaylaştırır.

YAPTIKLARIMIZDAN KEYİF ALIRIZ

Soğuk ve karlı günlerde yürüyüş, aile ve arkadaşlarla yapılan açık hava etkinlikleri, dışarıda halledilmesi gereken işler gibi efor gerektiren şeylerin tadı bir başka olur. Kartopu oynamak, elimizde kar tutmak hatta karda yatıp yuvarlanmak insana (Ve çoğu canlıya) iyi hissettirir. Bunu söylerken kar nedeniyle yolu kapanan bir köyü açmaya çalışan, hastası olan, lojistikte çalışan insanları tenzih ediyoruz.

Sağlık sorunları ve yetiştirilmesi gereken kritik ilaç/ürünler bir yana, diğer zorlukların üstesinden geldikten sonra, insanda bir tamamlanmışlık hissi uyandırır. Örneğin karla kaplı ağaçların görüntüsü eşliğinde, kayıp düşmeme çabasıyla yürüdüğümüz fırının ekmeği daha lezzetli gelir. Hava durumunu kar altında anlatmak, ağaçları silkeleyip “yoğun kar düşüşü” altında kalmak yılın kaç günü kısmet olur ki.

KAR, MİKROBU KIRAR (MI ACABA)

Soğuk havanın hastalık getirdiği, ya da soğukta uzun süre kalan vücutların bakteri ve virüslere daha kolay yenildiği gibi bir inanış vardır. Kış gelince gribal enfeksiyonlar başta olmak üzere çeşitli hastalıklar çoğalır, okullarda ve iş yerlerinde insanlar bu mikropları birbirlerine ister istemez transfer eder. Tıbbın konusu olan bu durum hakkında, sağlık uzmanlarına danışmak gerekir.

Meteorolojik olarak mevsim normallerinden 10°C daha soğuk bir hava koşulu (Örneğin İstanbul için -2°C), bakterilerin sadece yavaşlamasına yol açabilir. Yani yılın o en soğuk günlerinde mikrop yine aktif ancak yayılma hızı daha bir süre için daha düşük olabilir.

Hatta bazı hastalık kaynağı mikroplar, ekstrem soğuklarda ya da sıcaklarda daha rahat bulaşabilir, ortam insan için aşırı soğuk olsa da mikrop bu ortamı kendisi için uygun bulabilir (WMO -Dünya Sağlık Örgütü).

Türkiye’de “Bir kar yağsa da mikrop kırılsa” diye bir söz, bir inanış var. Belki de kendimizi daha iyi koruduğumuz için, hızla evlere dağılıp temas kurduğumuz insan sayısını azalttığımız için kar yağdığında hastalıkların azaldığını düşünüyor olabiliriz.

Kar yağışıyla ilgili kış turizmi, hidroelektrik santralleri, tarım, lojistik, sağlık başta olmak üzere bir sürü alanda ve sektörde konuşabiliriz. Bu yazıda insan yaşamına ve şehir hayatına olan etkilerinden söz ettik. Kimbilir belki sesimizi duyar ve ocak ayının ilk haftasından sonra İstanbul’a ve kar yağışını özleyen tüm diğer merkezlere gelir.