Kiril alfabesi nedir, toplam kaç harften oluşur? Kiril alfabesini kullanan ülkeler hangileri?
Slav halkları arasında kullanılan ve Slav dillerinin yazılmasında kullanılan Kiril alfabesi; dünyanın en çok kullanılan alfabelerinden biri olarak öne çıkmaktadır. Slav halklarının uzun bir süre boyunca siyasi bir güç olarak var olamamaları sebebiyle çok fazla geliştirilmeyen bir yazı sistemi olarak dikkat çeken Kiril alfabesi özellikleri nelerdir? Kiril alfabesi kullanan ülkeler hangileridir? Ayrıntılar yazımızın devamında.
Özellikle Çarlık Rusya döneminde, Rusya sınırları içinde varlığını sürdüren Türk halkalarına da benimsetilmeye çalışılan Kiril alfabesini hangi Türk devletleri kullandı? Kiril alfabesi nedir? İşte, tüm detaylarıyla Kiril alfabesi hakkında bilgiler…
Kiril Alfabesi Nedir?
Özellikle Slavlar tarafından kullanılan ve Slav dillerini yazıya dökmede kullanılan bir yazı sistemi olan Kiril alfabesi dünyanın en çok kullanılan alfabelerinden bir tanesidir. 18. yüzyılda yapılan düzenlemelerle birlikte daha kolay anlaşılır bir yazı sistemine dönüşen Kiril alfabesi günümüzdeki kullanım şeklini almıştır.
Kiril Alfabesi Özelikleri
Kiril alfabesinin ismi, 9. yüzyılda Slav dilleri üzerine araştırmalar yapan Kiril ve Metodius kardeşlerden gelmiş olmasına rağmen, bu yazı sisteminin onlar tarafından geliştirildiğine dair kesin bir tarihi kanıt bulunmamaktadır.
Kiril alfabesinin kökeni üzerine yapılan araştırmalar neticesinde Kiril ve Metodius’un öğrencilerinin, bu alfabeyi Yunan alfabesi temelinde oluşturdukları ve Yunan alfabesinde bulunmayan bazı sesleri bu yeni alfabeye ekleyerek Kiril alfabesinin temelini attıkları düşünülmektedir.
Uzun yıllar boyunca kullanılmış olan Kiril alfabesi; Slav halklarının büyük bir siyasal güç olarak tarih sahnesine çıkamamaları sebebiyle, 18. yüzyıla kadar çok fazla bir değişikliğe uğramamıştır. 18. yüzyılın başında Deli Petro olarak da tanınan Rus çarı 1. Petro zamanında, alfabe üzerinde yapılan düzenlemelerle Yunan harfleri çıkartılmış ve bu yazı sistemi daha kolay anlaşılır bir yapıya kavuşmuştur.
Kiril Alfabesini Kullanan Ülkeler
Günümüzde Kiril alfabesi birden fazla ülkede birçok farklı dilin yazımında kullanılmaktadır. Bugün Rusçanın yanı sıra Beyaz Rusça, Bulgarca, Ukraynaca, Pomakça ve Makedonca gibi pek çok Slav dili; Kazakistan, Başkurdistan, Moğolistan, Kırgızistan, Tacikistan, Makedonya, Yakutistan gibi ülkelerde veya özerk bölgelerde kullanılan farklı diller Kiril alfabesi ile yazılmaktadır.
Yukarıda belirtilen tüm bu ülkeler, kendi dillerinde olan sesleri de Kiril alfabesine ekleyerek bu yazı sistemini kullanmıştır. Bunun sonucunda da Kiril alfabesi dünyanın en çok kullanılan alfabesi olmuş ve farklı dillerin yazıya dökülmesinde kullanılan bir yazı sistemi olacak şekle kavuşmuştur.
Kiril Alfabesi Harfleri
Bugün kullanılmakta olan Rus Kiril alfabesi; 10 tanesi sesli, 21 tanesi sessiz ve 2 tanesi de tonlama işareti olmak üzere toplam da 33 harften meydana gelmektedir. Fakat yukarıda da belirttiğimiz gibi Kiril alfabesi yalnızca Rusya’da değil birçok farklı dilin yazımında ve birden fazla ülkede kullanılmaktadır. Örneğin; Makedoncanın yazımında kullanılan Kiril alfabesi, 31 harften meydana gelmektedir. Rusçanın dışında farklı dillerde de kullanılan Kiril alfabesi; bu dillerin özelliklerine göre eklenen ya da çıkartılan harfler sebebiyle 30 ve üzeri harfe sahip olan yazı sistemi olarak dikkat çekmektedir.
Kiril Alfabesini Hangi Türk Devletleri Kullandı?
Kiril alfabesi; her ne kadar Slav dillerinin yazımında kullanılan bir alfabe olsa da özellikle Çarlık Rusya döneminde, Rusya sınırları içinde yaşayan Türk halklarına da benimsetilmek istenmiş bir yazı sistemidir. Sovyetler Birliği döneminde de bu çabalar devam etmiş ve Rusya sınırları içinde varlığını sürdüren Türk cumhuriyetlerine Kiril alfabesinin kabul ettirilmesi için büyük gayret gösterilmiştir. Bu durum da tıpkı Slav halkları arasında olduğu gibi birden fazla Kiril alfabesinin ortaya çıkmasına neden olmuştur.
Sovyetler Birliğinin dağılmasından sonra ise bu devletlerden bazıları Latin alfabesine geçmiş, bazılarında ise hem Latin hem de Kiril alfabesi aynı anda kullanılmaya başlanmıştır. Bazı ülkelerde ise Kiril alfabesi hala kullanılmaktadır. Kırgızistan ve Kazakistan bugün de Kiril alfabesini kullanan ülkeler olarak öne çıkmaktadır.
