Neden bazı insanlar hep geç kalıyor?
Geç kalmak bazı insanların kurtulamadığı bir eğilimdir. Zaman algısı, zaman yönetimi ve kişilik dahil olmak üzere birçok faktör sürekli gecikmeye katkıda bulunur. İster öğle yemeği randevusuna ister iş toplantısına asla zamanında gelmeyen birini hepimiz tanıyoruz. Peki bazı insanların neden her zaman geç kaldığına dair iyi bir açıklama var mı?
Uzmanlar, geç kalma alışkanlığının muhtemelen zaman algısı, zaman yönetimi ve kişilik gibi bir dizi faktörden kaynaklandığını söylüyor.
University College London'dan bilişsel sinirbilim profesörü ve Hippocampus dergisinde 2017 yılında yapılan bir çalışmanın yazarı Hugo Spiers, WordsSideKick.com'a "Beyinde, bazı insanların toplantılara geç kalmalarına neden olan bir mekanizmanın olması muhtemeldir, çünkü onlar oraya varmaları için gereken süreyi hafife alıyorlar" dedi.
Spiers, hipokampusun, bir şeyin ne zaman yapılacağını ve ne kadar süreceğini hatırlamak gibi zamanın bazı yönlerini işleyen bir beyin bölgesi olduğunu söyledi. Nature Reviews Neuroscience dergisinde yayınlanan araştırma, hipokampustaki "zaman hücreleri" gibi davranan nöronların olayları algılamamıza ve hafızamıza katkıda bulunduğunu öne sürüyor; ancak bazı insanların zamanı neden sürekli olarak küçümsediği belirsiz.
Bir faktör, bir mekana ne kadar aşina olduğumuz olabilir. 2017 araştırması için Spiers, Londra'ya yeni taşınan 20 öğrenciden üniversite bölgelerinin bir haritasını çizmelerini ve farklı yerlere seyahat sürelerini tahmin etmelerini istedi. Öğrencilerin bir alanı iyi bilmeleri durumunda alan tahminleri artarken, seyahat süresine ilişkin ölçümleri aşinalık oranıyla birlikte daraldı. Spiers, "Eğer bir mekana çok aşina iseniz, onun getireceği zorlukları azaltmaya başlarsınız" dedi.
Bazı durumlarda geç kalan kişiler, sabah hazırlanmak gibi seyahatle ilgisi olmayan görevleri tamamlamak için yeterli zamanı hesaba katamayabilir.
Memory & Cognition dergisinde yayınlanan araştırma, geçmişte görevlerin ne kadar zaman aldığını düşündüğümüze göre zaman tahminleri yaptığımızı, ancak anılarımızın ve algılarımızın her zaman doğru olmadığını öne sürüyor.
Kuzey Carolina'daki Campbell Üniversitesi'nde yardımcı profesör ve Journal of Journal'da yayınlanan 2016 tarihli bir çalışmanın baş yazarı Emily Waldum, "Bir görevi yerine getirme konusunda çok fazla deneyimimiz varsa, ne kadar süreceğini hafife alma olasılığımız daha yüksektir" dedi. Araştırmada Waldum, müzik gibi çevresel faktörlerin zaman algınızı bozabileceğini buldu.
Özellikle Waldum, genel bilgi soruları görevi yaparken bazı kişilerin arka planda çalan şarkıların sayısına göre görevin uzunluğunu yanlış tahmin ettiğini gösterdi. Genç yetişkinler, iki uzun şarkıya kıyasla dört kısa şarkı duyduklarında zaman tahminlerini şişirme eğilimindeydi; bu, yaşlı yetişkinlerin zaman algısını etkilemiyor gibi görünüyordu.
Geç kalmakla ünlü insanlar sıklıkla, önemli olduğunda zamanında gelebileceklerini söylerler ancak bu, arkadaşlarına ve sevdiklerine zarar verebilir.
Bir diğer çevresel faktör ise kalabalıklık olabilir. Virtual Reality dergisinde 2022 yılında yapılan bir araştırmada araştırmacılar, katılımcılardan az çok kalabalık simüle edilmiş metro yolculuklarının uzunluğunu tahmin etmelerini istedi. Kalabalık yolculukların, daha az yoğun yolculuklara göre yüzde 10 daha uzun sürdüğünü hissettiler, bu da bunun hoş olmayan bir deneyim olmasıyla bağlantılıydı.
Kişilik aynı zamanda geç kalmada da rol oynar. Waldum, azalan vicdanlılık gibi bazı kişilik özelliklerinin bazı insanların önceden planladıkları görevleri unutmasına neden olabileceğini söyledi. "Bir kişinin zamanlılığını etkileyebilecek bir diğer faktör, çoklu görevlere ne kadar yatkın olduklarıdır" diye ekledi.
Advances in Cognitive Psychology dergisinde yayınlanan araştırma, aynı anda birkaç görevi birden yapan kişilerin, diğer planlanmış görevleri hatırlama ve zamanında tamamlama olasılığının daha düşük olduğunu gösterdi. Waldum, "En iyi planlanmış planlar, onları başarılı bir şekilde gerçekleştirmek için yeterli dikkat kaynağına sahip olmadığımız için başarısız olabilir" dedi.
"Geç! Bir Zaman Bükücü'nün neden geç kaldığımıza ve nasıl değişebileceğimize dair kılavuzu" (Punchline Yayınları, 2020) kitabının yazarı Grace Pacie, WordsSideKick.com'a, geç gelenlerin bazen kendilerini böyle algılamadıklarını söyledi. Bunun nedeni, programın gerisinde koşan insanların kendilerine ve başkalarına dakik olabileceklerini söylemeleridir. Pacie, "Önemli olduğunda ve gecikmemizin uçağı kaçırmak gibi olumsuz sonuçlar doğuracağı durumlarda zamanında varabiliriz" dedi.
Araştırmalar, kalabalık yolculukların daha az yoğun yolculuklara göre daha uzun sürdüğünü çünkü daha tatsız olduklarını öne sürüyor.
Ancak son tarih olmadığında bu insanlar çoğu zaman, zaman kavramını kaybederler.
Medical Science Monitor dergisinde 2019 yılında yayınlanan bir inceleme, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) olan bireylerin, zamanın geçişini işlemek ve tahmin etmekte zorlanabileceğini buldu.
Bazı insanlar görevlerini kasıtlı olarak geciktirdikleri için zamanında yetişmekte zorlanırlar. İngiltere'deki Durham Üniversitesi'nden psikoloji profesörü Fuschia Sirois, "Gecikme, ertelemenin bir belirtisi olabilir" dedi. Sirois, ertelemenin genellikle görevle olan zor duygusal ilişkiden kaynaklandığını söyledi.
Pacie, erteleme ile geç kalma arasındaki farkın, ikincisinin başkalarıyla olan ilişkimizi etkilemesidir, dedi. "Bizi her zaman geç kaldığımızı düşünen kişiler, bizim için en önemli kişilerdir, bu yüzden önemli olduğunda zamanında yetişebileceğimizi söylediğimizde çok incitici olabiliriz."
Peki sürekli geç kalan insanlar toplantılara dakik olmak ve arkadaşlarını ve sevdiklerini hayal kırıklığına uğratmaktan kaçınmak için ne yapabilirler? Kendini "zaman bükücü" olarak ilan eden Pacie, telefonunuza alarmlar ve hatırlatıcılar ayarlamanızı önerdi. Denenmiş ve test edilmiş taktiklerinden bir diğeri de etkinlik öncesi son teslim tarihlerini belirlemektir. Pacie, "En sevdiğim hile birisine onu bırakmayı teklif etmektir" dedi. "Bu, onlarla makul bir zamanda buluşmayı ayarladığınız anlamına geliyor."
