Borsaya, vergiye Ankara yaklaşımı

Yeni vergiler konusunda yapılan çalışmaların gelecek hafta Meclis’e sunulacağı ve bu ay sonuna kadar yasalaşacağı konusunda haberler geliyor. Her sektör ve vergi alınabilecek her alan taranıyor gibi.

➔Borsadan elde edilen kazançların da vergilemesine dair Hazine ve Maliye Bakanlığı’na dayandırılan bilgiler üzerine dün akşam saatlerinde piyasa bozuldu.

➔Zaten 20 Mayıs sonrası hem küresel piyasalar hem de yerli piyasalarda belli bir bozulma vardı.

➔Üstüne dün Hindistan, Meksika ve Güney Afrika’da pek de beğenilmeyen seçim sonuçları geldi. Dışarıdan gelen bir satış dalgası varken içeride esen vergi rüzgârları bizim piyasamızın tuzu biberi oldu.

➔Hem şirketlerin vergi yükü artacak hem işlemler üzerinden elde edilen kazançlardan vergi alınacaksa bizim piyasamız dağılır, kurulan oyun bozulur.

➔Çünkü derinlikli, köklü, sermayesi güçlü bireysel ve kurumsal yatırımcılara sahip olmayan, yüksek enflasyon ve yüksek oynaklık etkisinde kalan, temettü dağıtma alışkanlığı yerleşmemiş ve büyük çoğunluğu küçük şirketlerden oluşan bir piyasaya sahibiz.

➔Henüz sermaye birikimi sağlanamayan bir ekonomide sermaye piyasasını son birkaç yıldır bir ölçüde canlandırdık.

➔Finansal yatırım araçları içinde TL mevduat, döviz, altından sonra hisse senetleri dördüncü sıraya yerleşti. Bu iyi bir gelişme ama henüz yeterli olmaktan çok uzak.

➔Neden yeterli olmadığına gelin bakalım.

PİYASANIN YAPISI

➔2023 yılına ait veriler TSPB tarafından henüz yeni yayımlandı. Bu verilere göre borsanın yıl sonu toplam piyasa değeri 338 milyar dolar ve milli gelire oranı henüz yüzde 29 düzeyinde.

➔Dünya Borsalar Federasyonu sıralamasında bizim piyasanın yeri 45’incilik. Borsa sıralamasında en geride kaldığı alan da bu.

➔Ekonomik büyüklükte ilk 20 arasına giren bir ülkenin borsa piyasa değeri/GSYH sıralamasında 45’inci sırada bulunması daha kat etmemiz gereken çok yol olduğunu gösteriyor.

➔Sermaye piyasasını geliştiremezsek ekonomiyi bugün olduğu gibi yüzde 88 düzeyinde ve çok yüksek oranda bankacılık, para piyasası fonlanmaya devam eder. Bu da kısa vadeli fonlamaya devam etmek demektir.

➔Ülke ekonomisi ve şirketleri uluslararası rekabete tek ayaklı finansman üzerinden üzerinden katılır, yarışta geride kalır.

DEVİR HIZI EN YÜKSEK BORSA

➔Buna karşılık bizimi borsamızın işlem hacmi yüksektir. Dünya sıralamasındaki yerimizle ekonomiyle uyumludur hatta daha öndedir diyebiliriz. Borsa işlem hacmi büyüklüğü bakımında İstanbul Borsası Dünya 16’cısıdır. Ve bu durum da yıllardır pek değişmez.

➔Bunu tamamlayan başka bir veri ise hisse senetlerinin devir hızında dünya ikincisi olmamızdır.

➔İlk sırada Çin’in Senzhen Borsası geliyor. Bu borsada hisse senetlerinin bir yıl içindeki işlem hacmi, şirketin toplam piyasa değerinin yüzde 397’sine yani 4 katına çıkıyor.

➔Borsa İstanbul’da ise devir hızı yüzde 390 yani 4 kat. Halka açıklık ise yüzde 32 düzeyinde olduğuna göre piyasada işlem gören hisse senetleri bir yılda ortalama 12 kez alınıp satılmış demek.

➔Hisse senetlerini elde tutma süresi de hisse senedi devir hızıyla uyumludur.

YATIRIMIN VADESİ 34 GÜN

➔Yerli de yabancı da olsa Borsa İstanbul yatırımcılarının ortalama vadesi 2023’de 34 gün oldu. Bitişikte yer aldığı gibi son 5 yılda daha kısa elde tutma sürelerine inildi. Ancak daha uzun vadede özellikle yabancı yatırımcıların 400 güne kadar uzayan vadelerde yatırım yaptığı da bitişikteki tabloda yer alıyor.

➔Yeni vergi salmak istediğimiz yer çok kısa vadeli, bir aylık kaynaklarla uzun vadeli fon yaratan, dünyanın en çok devir hızına sahip piyasalarından biri.

➔Devir hızında sadece geçen yıl ikinci olmuyoruz, 90’lı yıllardan itibaren en çok dünya birinciliğimizin olduğu alan bu alan. Hisse senetlerini alıp satmakta, yıllık devir katsayısında İstanbul Borsası dünyanın ilk üç piyasasından biridir. En güçlü yanlarından biri de budur.

➔Dağılır dediğimiz yapı, bozulur dediğimiz oyun işte budur.

BORSANIN ANKARA MACERASI

➔Ankara’da bu işi kotarmaya çalışanların piyasa dediğimiz yapıyı bilmelerinde büyük yarar vardır.

➔Hani Cumhuriyet’in ilk yıllarda bir ara İstanbul Borsası fazla yaramazlık yapıyor diye denetim altında tutmak üzere Ankara’ya taşınmıştı ya, işte borsa başkentte bitti.

➔İkinci dünya savaşı öncesinde tekrar İstanbul’a döndürüldü ama bitkisel hayata girmişti bile.