Yağmur yağdıktan sonra oluşan güzel kokunun sebebi nedir?
Yağışlı havaların ardından bir süreliğine oluşan, çoğu kişi için çok güzel, ferah ve iç açıcı olarak ifade edilen yağmur sonrası oluşan o eşsiz kokunun sebebini biliyor muydunuz? İşte merak ettikleriniz...
Dünyanın her yerinde oluşan ve her coğrafyadaki insanın bildiği, yağmur yağdıktan sonra meydana gelen kokudur. Yağışların ardından evimizin camını açarak veya dışarı çıkarak bu güzel havayı içimize çekmek isteriz. Peki, bu güzel koku nasıl oluşur?
Petrikor nedir?
Petrikor, yağmur damlacıklarının kuru toprak yüzeyine düşmesiyle meydana gelen yağmur kokusu veya toprak kokusu olarak adlandırılan kokuya denir.
Bu kelime, Yunancadaki πέτρα yani "taş/kaya" ile ἰχώρ yani Yunan mitolojisinde tanrıların damarlarından akan sıvıya verilen isimden türetilmiştir. Toprağa düşen yağmurun yarattığı topraksı kokuya işaret etmek için kullanılmaktadır.
Petrikorun kimyasal yapısı
Yağmur, toprakla bir araya geldiğinde kimyasal bir karışım meydana getirir ve bu karışıma petrikor (petrichor) denir. Özellikle bu kokuya neden olan şey, Actinomycetes grubu içerisinde bulunan Streptomyces bakterileridir.
Toprakta yaşayan bu bakteriler, metabolik faaliyetleri sonucunda oluşan ve yağmur damlalarıyla topraktan havaya salınan “Geosmin” adı verilen bir bileşik salgılar.
Geosmin: Petrikorda anahtar rol
Geosmin, kolayca buharlaşan bir alkoldür ve havada çözünerek bir aerosol (hava çözeltisi) meydana getirir. Oluşan bu aerosol, yağmur sonrası kokusunu algılamamızı sağlayan temel etkendir. Bu koku, insanların doğal olarak algıladığı ve hoşlandığı bir bileşiktir.
Bilimsel araştırmalar
2015 yılında MIT (Massachusetts Teknoloji Enstitüsü) araştırmacıları, son teknolojiden yararlanarak geosmin moleküllerinin topraktan burnumuza nasıl ulaştığını incelemişlerdir. Bu araştırmada, toprak üzerine düşen damlaların yüksek hızda görüntüsü kaydedilerek, mikro damlacıkların oluşumu gözlemlenmiştir.
Bu koku neden hoşumuza gidiyor?
Bu koku bize güzel gelir, çünkü bu canlılar (dolayısıyla da petrikor), biz evrimsel tarih sahnesine çıkmadan çok önceleri de oradaydı ve benzer kimyasallara sahiplerdi. Hele ki atalarımız, ormanlarda yaşarken sıklıkla bu kokuyla iç içelerdi.
Dolayısıyla, 6 milyon yıl önce başlayan evrimimiz sırasında, bu kokuya evrimsel bir yakınlık duymamız son derece normaldir.
