Siyasetname nedir? Edebiyatta ilk siyasetname örnekleri ve yazarları
Klasik Türk edebiyatı olan Divan edebiyatında kaleme alınan eserler nazım ve nesirler olmak üzere iki yolla yazılmışlardır. Her ne kadar ağırlıklı olarak nazım (şiir) türünde eserler verilse de Divan edebiyatında düzyazı yani nesir türünde yazılan eserlerde dikkat çekicidir. Divan edebiyatında nesirler de tıpkı nazım biçimlerinde olduğu gibi kendi içinde birçok alt türe ayrılmaktadır. Her biri farklı özellikler gösteren ve farklı kurallara bağlı kalınarak oluşturulan bu eserlerden bir tanesi de siyasetnamelerdir. Peki, siyasetname nedir? Siyasetname özellikleri nelerdir? Ayrıntılar içeriğimizin devamında...
En genel tanımıyla bir devlet yöneticisinin sahip olması gereken niteliklerden ve devlet örgütlenmesinin nasıl olacağından bahseden siyasetnameler edebi bir tür olmasının yanında tarihi belge özelliği göstermesi sebebiyle de büyük bir önem arz etmektedir. Peki, Türk edebiyatında ilk siyasetname örnekleri nelerdir? Siyasetname ne demek? İşte, tüm detaylar...
Siyasetname Nedir?
Divan edebiyatında nesirler başlığı altında bulunan ve öğüt verici bir özelliği olan siyasetnameler; bir devlet yöneticisinin, padişahın ve hükümdarın sahip olması gereken nitelikleri anlatan, devlet örgütlenmesinin ne şekilde teşekkül etmesi gerektiği hakkında bilgiler veren edebi eserler olarak dikkat çekmektedir. Bu özelliği ile bir tür yöneticilik sanatından bahseden bu eserler hem dinsel temellere hem de içinde bulunduğu toplumun gelenek ve göreneklerine dayanmasıyla da öne çıkar.
Siyasetnameler çoğu zaman devrin hükümdarlarına yol göstermek için yazılsa da devrin vezirlerine ya da diğer devlet adamlarına hitap eden siyasetnameler de yok değildir. Ele alınacak konuların büyük bir ciddiyetle seçildiği bu edebi eser türünde; geçmişte başarılı olmuş devlet adamlarından örnekler vermek, adil ile zalim olan hükümdarlar arasındaki farka dikkat çekmek yoluyla dönemin yöneticisine öğütler verilir.
Bir edebi eser olmasının yanında kaleme alındığı dönemin sosyal, ekonomik ve kültürel hayatı ile ilgili de bilgiler içeren siyasetnameler aynı zamanda birer tarihsel belge hüviyetindedir. İçine yazıldığı dönemin toplum yapısı, gelenek ve görenekleri, askeri ve mali örgütlenmenin durumunu da anlatan bu eserler, ilerleyen yıllarda bu alanlarda çalışma yapacak olan araştırmacılar için önemli birer kaynak olarak dikkat çeker.
Siyasetname Özellikleri
Devrinin yöneticisine öğütler vermek amacıyla yazılan seyahatnamelerin öne çıkan özellikleri şu şekilde sıralanabilir:
İlk Siyasetname Örneği
Türk edebiyatında siyasetname türünde yazılan ilk eser, Yusuf Has Hacib tarafından kaleme alınan Kutadgu Bilig’dir. Kelime anlamı olarak Mutluluk veren bilgi manasına gelen bu eser, dönemin Doğu Karahanlı hükümdarı olan Tabgaç Buğra Han’a atfen yazılmış ve yazar bu eserine hükümdara sunmuıştır.
Karahanlı Türkçesi ile yazılan ve 6645 beyitten meydana gelen bu eserde anlatılmak istenenler 4 sembolik kişi üzerinden ifade edilmiştir. 11. yüzyılda yazılan bu eserde Kün Togdı hükümdarı, kanunu ve adaleti, Ay Togdı mutluluğu, Odgurmış hayatın sonunu, Ögdülmiş ise akıl ile zekayı temsil etmiştir.
