Eğitim Planlaması nedir?

Eğitim bilimleri kapsamında yer alan eğitim planlaması, kendi kavramları, kuramları, modelleri, yöntemleri, varsayımları, denenceleri olan, diğer disiplerin birikimlerinden de yararlanan disiplinler arası bir bilim dalı ve uygulamadır. İç içe olan ve yoğunlaştıkları konuları vurgulayan "Eğitim Planlaması", "Eğitim Ekonomisi", "Eğitim Finansmanı", birlikte Eğitim Ekonomisi ve Planlaması alanını oluşturur.

Planlama, yönetim sürecinin bir boyutu olup tüm yöneticilerin yapması gereken sürekli bir iş, yönetimin pusulası, sorun çözme sürecidir. Eğitim planlaması, bulunulan durumdan ulaşılmak istenen hedefe, belirlenen sürede götürecek tasarlamadır. Eğitim planlamasında, sırasıyla var olan durumun saptanması, geleceğe yönelik kestirimlerin yapılması, var olan durumdan hedeflenen duruma ulaşmaya yönelik önerilerin belirlenmesi, bütçenin ayrılması, planın yazılması, yetkililerce onanması, uygulanması, sürekli değerlendirilmesi aşamaları izlenir. Eğitim planlaması, eğitsel, örgütsel ve yönetsel amaçları gerçekleştirmek için gereken girdilerin (çalışanlar, eğitim araç-gereçleri, tesisler, tüketim girdileri, eğitim teknolojisi) sağlanmasına ve kullanılmasına karar vermeyi gerektirir. Eğitim planı, geleceği gösteren, eğitimin geliştirilmesine ilişkin kestirimleri, öngörüleri ve gerçekçi arayışları içeren, neyin, nasıl, kim tarafından, ne zaman, nerede, niçin yapılacağını gösteren yazılı bir belgedir.

Eğitim planı şu ilkelere dayanmalıdır: Hedeflere ulaşılacağını güven altına alabilmeli, araştırma sonuçlarını temel almalı, doğru teknikler kullanılarak güvenirliği sağlanmalı, kaynak kullanımında tutumluluğu sağlamalı, içeriği, yöntemleri, değerlendirme ölçütleri yalın olmalı, kendi içinde tutarlı-bütünlüğü, sürekliliği olmalı, hedefleri ve sonuçları nicel-nitel ölçütlerle ölçülebilmelidir. Eğitim planlaması, ölçek yönünden ülke, bölge (ya da il-ilçe), örgüt ve kişi, uluslar üstü, içerik yönünden ekonomik ve toplumsal, eğitim türleri yönünden örgün eğitim, yaşam boyu öğrenme, özel eğitim, hizmetçi eğitim, zorunluluk yönünden buyurucu, özendirici yani kamu için buyurucu özel sektör için özendirici, süre yönünden uzun (10+ yıl), orta (3-7 yıl), kısa (1 yıl) kategorilerde yapılabilir.

Teknik yönü eğitimin hedeflerinin ve sonuçlarının büyük oranda sayısal olarak ortaya konulmasını gerektiren eğitim planlamasının incelediği bazı konular; kalkınmanın gerektirdiği insan gücünün yetiştirilmesi, bireyin ve toplumun eğitim gereksinimlerinin karşılanması, eğitim hizmetinin yaygınlaştırılması, eğitimde fırsat ve olanak eşitliğinin sağlanması, eğitim reformlarının uygulanması, kaynakların (ve bütçenin) sağlanarak tam-etkin kullanılması, eğitimde etkililik-verimlilik-niteliğin yükseltilmesi, eğitim planlamasının modelleri-teknikleri, nüfus-çağ nüfusları ve geleceğe ilişkin projeksiyonlardır.

Planlama, her çağda yapılmış olup özellikle 2. Dünya Savaşı sonunda kaynak kullanımı, kalkınma ve insan gücüne yatırımın öneminin anlaşılması, araştırmaların eğitimin kalkınmaya katkısını ortaya koyması, sosyal devlet uygulamaları, planlılık ilkesinin devletin görevi olarak anayasalara girmesiyle planlama, kapitalist-sosyalist gelişmiş-gelişmemiş tüm ülkelerde uygulanan bir kalkınma ve eğitim politikası aracı olmuştur. 1980'lerden sonra neoliberal ekonomi politikaları çerçevesinde devletin işlevlerinin değişmesiyle, kamu eğitim hizmetine işletme ilkelerinin uygulanmasını öngören ve daha çok örgüt-okul düzeyini temel alan, "neredeyiz", "nereye ulaşmak istiyoruz", "gitmek istediğimiz yere nasıl ulaşırız", "başarımızı nasıl izleriz, değerlendiririz" sorularıyla sürdürülen stratejik planlama modeli uygulamaya konulmuştur. Bugün eğitim planı olan 150'den fazla ülkenin ekonomik sistemleri, yönetim biçimleri, sorunları ve kaynaklarının farklı olmasından dolayı eğitim planlarının içeriği de farklıdır.