Uzun süreli bellek, bilgilerin ve bunlar arasındaki ilişkilerin uzun süreli olarak depolandığı ve yapılandırıldığı bir bellek sürecidir. Belleğin öncüsü nörobiyolojik bir olay olan öğrenmedir. Çok sayıdaki bulgu, belleğin kısa süreli bellek ve uzun süreli bellek olmak üzere birbiriyle ilişkili ancak farklı iki türünün olduğunu göstermiştir. Bellek ayrımında, bilginin bellekte tutulma süresi ve belleğin depolama kapasitesi gelmektedir. Sınırlı depolama kapasitesi (aynı anda 5-9 birim bilgi) ve bilgiyi bellekte tutma süresi (3-5 saniyeye kadar) sınırlı olan kısa süreli bellek ile karşılaştırıldığında, uzun süreli belleğin depolama kapasitesi ve bilgiyi alıkoyma süresi sınırsızdır. Bu konudaki klasik çalışmaların birinde örneğin kişilerin mezuniyetten 43 yıl sonra, lise arkadaşlarını okul yıllığındaki resimlerine bakarak hatırladıkları bulunmuştur.
Uzun süreli bellek, kısa süreli bellekten gelen bilgiler üzerinden çalışır. Hangi bilginin uzun süreli belleğe aktarılacağı çoğunlukla bilinçli bir çaba ile gerçekleşir. Örneğin çevrimiçi bir banka işlemi sırasında tek kullanımlık şifreler cep telefonlarımıza geldiğinde, bununla ilgili 3-4 saniyelik süre şifreyi kısa süreli bellekte tutmak için yeterlidir. Şifreyi kullandıktan sonra bu bilgiyi bir daha kullanmayacağımızı bildiğimiz için bunu uzun süreli belleğe göndermemize gerek yoktur. Bilgi kısa süreki bellekte işlenir ve silinir. Ancak, eğer bu şifreyi daha sonra da kullanacaksak, sonradan hatırlayabilmek için bu bilgiyi uzun süreli belleğe göndermemiz gerekir. Belleğin işlevi yeni bilgiyi, uzun süreli bellekte var olan önceki bilgilerle ilişkilendirilmektir. Bu şifreyi bir sonraki işlemde kullanmak istediğimizde, bilgiyi uzun süreli bellekten, kısa süreli belleğe geri çağırırız, yani hatırlarız. Yapılan görüntüleme çalışmaları, uzun süreli bellekteki bir bilgin her yeni kullanımında yeni nöral bağlantılar kurarak unutmaya daha dirençli hale geldiğini göstermiştir.
Bir bilgi ne kadar iyi öğrenilmiş ise uzun süreli bellekteki otomatik işleme süreçleri daha fazla devreye girer. Buna karşın, öğrenme zayıfladıkça, bilinçli ve kontrollü süreçler artar. Uzun süreli bellekteki bir bilgi bazen hatırlanamayabilir. Bunun nedenleri, bilginin az kullanılması nedeniyle zayıflaması, yeni bilgilerin eski bilgiler için bozucu etki yaratması ya da bir nedenden dolayı, bilgi bellekte bulunduğu halde geri-çağırmanın başarısız olmasıdır. Son dönemdeki bulgular, hatırlayamama durumunda, bilginin uzun süreli bellekten silinmediğini, ancak sayılan nedenlerden dolayı geri çağrılamadığını daha çok desteklemektedir.
YAZAR
Metehan Irak
