Uzun yolculukların korkulu rüyası: Jet lag nedir, neden olur?
Uzun uçuşlar sonrasında kendinizi bitkin, uykusuz ve yerinizden kopmuş gibi mi hissediyorsunuz? Zaman dilimleri arasında hızla geçiş yapmak vücudunuzun biyolojik saatini alt üst edebilir. Peki, jet lag tam olarak neden olur?
Farklı bir ülkeye seyahat ettikten sonra uyku düzeniniz şaşıyor ve gün boyu bitkin mi hissediyorsunuz? Bu durum, jet lag adı verilen ve biyolojik saatinizi etkileyen bir rahatsızlık olabilir. Peki, vücut bu dengesizliği neden yaşar?
JET LAG NEDEN OLUR?
Yeni bir zaman dilimine geldiğinizde, sirkadiyen ritimleriniz hala ayrıldığınız günün saatine alışmış durumdadır. Bu durumda, vücudunuz uyum sağladıkça jet lag semptomları yaşayabilirsiniz.
Sağlık uzmanları jet lag'i, öncelikle üçten fazla zaman diliminde seyahat ettiğinizde ortaya çıkan geçici bir uyku sorunu olarak değerlendirmektedir. Ancak birden fazla zaman diliminde seyahat eden herkesi etkileyebilir.
Buna ek olarak, uykusuz kalmak, rahatsız bir pozisyonda uzun süre oturmak, aşırı miktarda kafein veya alkol almak, değişken kabin hava basıncı ve düşük hava kalitesi solumak gibi bazı seyahat koşulları jet lag'in ortaya çıkma olasılığını artırır.
JET LAG DOĞU'YA MI BATI'YA MI GİDERKEN DAHA KÖTÜDÜR?
Sirkadiyen ritminizin yeni zaman dilimine uyum sağlama hızı, geçtiğiniz zaman dilimlerinin sayısına ve seyahatinizin yönüne bağlıdır. Tipik olarak, doğuya seyahat etmek jet lag'i daha da kötüleştirir.
Bazı uzmanlar bunun nedeninin doğuya doğru seyahatin iç saatinize doğrudan ters düşmesi, batıya doğru uçmanın ise sizi daha uzun süre gün ışığına maruz bırakması olduğunu düşünüyor. Bu gün ışığı, batıya doğru seyahatin daha kolay ayarlanmasını sağlayabilir - özellikle de iç vücut saatiniz ışığa (ve karanlığa) maruz kalmanıza çok yakından bağlı olduğu için.
Maryland Üniversitesi'nde yapılan bir çalışmada araştırmacılar, uçtuğunuz yöne bağlı olarak jet lag'den kurtulmanızın ne kadar süreceğini göstermek için matematiksel bir model kullandılar. Buldukları sonuç, dokuz zaman dilimi boyunca seyahat etmeniz durumunda, batıya uçarsanız iyileşmenizin sekiz gün alacağıdır. Ancak, doğuya uçarsanız, iyileşmeniz 13 gün kadar sürebilir.
JET LAG BELİRTİLERİ
Jet lag belirtileri sadece kişiden kişiye değişmekle kalmaz, aynı kişi her uçuştan sonra farklı belirtiler yaşayabilir. Bu durum, sağlık hizmeti sağlayıcılarının neyin jet lag ile ilgili olduğunu ve neyin başka bir şeyden kaynaklanabileceğini belirlemesini zorlaştırmaktadır.
Bununla birlikte, jet lag yaşayan çoğu insan, üç veya daha fazla saat dilimi arasında uçtuklarında tipik olarak aşağıdaki belirtilerden birden fazlasını yaşar:
Gastrointestinal sorunlar, iştah azalması, anksiyete, depresyon, yorgunluk, baş ağrısı, konsantre olamama, sinirlilik, fiziksel veya zihinsel görevlerde düşük performans.
Ayrıca, birden fazla saat diliminden geçmenin düzenli kullandığınız ilaçların zamanlamasını etkileyebileceğini unutmamak önemlidir. Günde birden fazla doz almanızı gerektiren bir ilaç kullanıyorsanız, doz programınıza uymanızı sağlayacak stratejiler için bir sağlık uzmanıyla konuşmak isteyebilirsiniz.
Kaynak: Health
