ABD, Rusya-Türkiye ilişkilerini bozabilir mi?

Türkiye-Rusya ilişkilerini ABD’nin alacağı kararlarla ne kadar etkileyebileceği tartışılıyor. Bu yaz, 1 Ağustos’ta Boston’da bulunduğum esnada, konuyla ilgili gelişmeleri öğrenince, “ABD yaptırımları büyük projeleri etkileyebilir mi?” başlığıyla tarihe şunları not olarak düşmüştüm:

“Rusya’nın ABD ile yaşadığı tartışmalar, ABD Kongresi’nin aldığı kararlarla adım adım Türkiye-Rusya ilişkilerini de etkilemeye doğru gidiyor. Başkan Donald Trump’ın önüne gelen son ABD Kongre kararlarıyla Türk Akımı, Akkuyu Nükleer Santralı ve S-400 füzeleri gibi Rusya-Türkiye arasındaki önemli projelerin de etkilenmesi söz konusu. Rusya ile ortak enerji projeleri geliştiren, işbirliği yapan ve Rusya’dan silah alan ülkelerin de ambargo kapsamına alınması yönündeki kararın ABD Kongresi’nden geçerek Başkan Donald Trump’ın önüne, imzaya geldiği yönündeki haberler bakalım nasıl bir gelişmeye sebep olacak? Böyle bir kararın imzalanmasıyla Rusya’nın yakın ilişkide olduğu ülkeler de ekonomik anlamda ciddi zararlar görecektir.

Geçen hafta Türkiye’nin S-400 füzesi alması yönündeki kararını değerlendirirken, ABD ve müttefiklerinin bu konuda henüz son sözlerini söylemediklerine dikkat çekmiş, nasıl bir gelişme olabileceğini de takip etmemiz gerektiği notunu düşmüştüm. ABD’de Boston’da son Rusya- ABD gerginliği gelişmelerine şahit olunca, ABD televizyon ve gazetelerindeki Rusya-ABD ilişkilerinin ve Putin’in karşı atağının nasıl değerlendirildiğini mecburen takip ettim. Bu konularla yakından ilgili bir arkadaşım, ABD Kongresi’nin son kararının Türkiye’yi de etkileyeceği ve geçen hafta yazdığım S-400 füzesi dışındaki Türk Akımı, Akkuyu Nükleer Santralı’nın da etkileneceği yönünde ilginç bir uyarı haberi verdi. Bugünlerde bu konular için endişelenmemiz ve ilgili makamların süreci iyi takip etmesi gerekiyor.”

NATO’NUN S-400 UYARISI NE GETİRİR?

Geçen hafta aylarca önce vurgusunu yaptığım sıkıntılı hususta ilk uyarı NATO Askeri Komitesi Başkanı Petr Pavel’den geldi. Türkiye’nin Rusya’dan S-400 füze savunma sistemi alma kararıyla ilgili olarak Pavel’in, “Egemenlik ilkeleri elbette savunma ekipmanlarının alımında da geçerli. Ama ülkeler her ne kadar karar vermede bağımsız olsalar da aldıkları kararın sonuçlarına katlanmak konusunda da bağımsızlar” mealinde tehditkâr ifadeler kullanmıştı. Pavel’in bu cümleleri kendi başına, ABD makamlarının onayı olmadan kullanabileceğini kimse düşünmediğine göre durum biraz karışık görünüyor. ABD’nin Rusya için alacağı yeni ambargo kararlarının daha önce sözleşmesi yapılmış, imzaları atılmış savunma ve enerji anlaşmalarını kapsamayacağına ise çeşitli çevreler temkinli yaklaşıyor. Pavel üzerinden de galiba “Sonuçlarına katlanırlar” vurgusu bu sebeple yapılıyor. Bakalım egemenlik ilkleri, ABD ve Batı’nın ne kadar umurunda olacak? NATO üyesi Yunanistan’ın S-300’leri sıkıntıya sebep olmazken, Türkiye’nin henüz tam sahibi olmadığı S-400’ler nelere kadir olacak? Türkiye’ye nasıl bir strateji yürütecek? İki devin kavgasında Türkiye’nin alacağı pozisyon şüphesiz önemli olacaktır!

**************

KKTC ERCAN, 4 YILDA 338 MİLYON KÂR ETMİŞ!

Galiba Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin (KKTC) Ercan Havalimanı’nda yaşanan tartışmalardan yakamı kolay kurtaramayacağım. Dün Terminal Yapı AŞ Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Alp Delimollaoğlu’nun gönderdiği açıklamaya yer vermiştim. Ancak biraz uzun olunca son bölümünü çıkarmak durumunda kaldım. Delimollaoğlu’ndan, “Son bölüm çok önemliydi, açıklamamızın tamamına yer verseydiniz iyi olurdu” mesajı gelince, ben de “O zaman siz de benim taleplerimi tam karşılayın ve Ercan’daki 4 yıllık kârın ne olduğuna dair rakamları gönderin” mesajını ilettim. Delimollaoğlu’ndan aldığım bilgiler şöyle:

“Terminal Yapı ve Taşyapı, 27.09.2012 tarihinde cironun % 47.80’ini devlet payı olarak önermek suretiyle 25 yıl süre ile Ercan Havalimanı ihalesini kazandı ve 1 Ocak 2013’te havalimanı teslim alındı. Şartname gereği 4 yıl boyunca elde edilen gelirler ihaleye kazanan şirketlerin kasasına girmiştir. Ancak ortak şirketimiz T&T ile Taşyapı aralarında yaptıkları temlik sözleşmesi ile 4.5 yılda elde edilmiş şirket kârını Taşyapı’ya aktarmaktadır. Firmamız bugüne kadar ne Taşyapı’dan ne de ortaklıktan bir kuruş para almamıştır. Elde edilen gelirler de şöyledir: 2013’te 58 milyon Euro, 2014’te 70 milyon Euro, 2015’te 77 milyon Euro, 2016’da 83 milyon Euro.

Bu rakamlara ilave olarak duty free şirketi Kaner’den de 50 milyon Euro hava parası alınmış ve 4 yılda toplam 338 milyon Euro gelir elde edilmiştir. Havalimanının giderleri ise yaklaşık olarak 2.5 milyon Euro civarındadır. İhale şartnamesi gereği KKTC’ye KDV dahil 116 milyon Euro peşin ödeme yapıldı, 4 yıl içinde 125 milyon Euro’luk da terminal yatırımı yapılması gerekiyordu. Ama henüz bitirilemedi. 2017 sonu itibarıyla beklenen gelirin tahmini olarak 92 milyon Euro olması gerekiyor. Bu rakamın da % 47.8’i bu sene sonu KKTC’ye ödenecek.”

Gelelim dün yer veremediğim açıklamanın diğer bölümüne:

“Ercan’daki problemlerin araştırılması için kurulan ‘KKTC Cumhuriyet Meclisi Ercan Havaalanının İşletme Haklarının Devredilmesi ile Şartname, Sözleşme ve sözleşmenin uygulanması aşamalarındaki işlemlerin hukuka ve kamu yararına uygunluğunun araştırılması hakkında Meclis Araştırma Komitesi’ raporunu tamamlamış ve paylaşmıştır.

Raporun bulgular ve tespitler kısmına,

1. İhaleye çıkılan sözleşmeye kısa sürede ek sözleşmeler yapılarak değiştirildiği

2. T&T şirketinin yatırım takviminin çok gerisinde olduğu

3. T&T şirketinin teklif aşamasında, sözleşme ve ek sözleşmeleri imzalarken bazı noktalarda kamulaştırma problemi yaşanabileceğini bildiği ve teklifini bu şartlara göre verdiği

4. Sözleşmenin 4 yıl süreyle uzatılmasının ihaleye katılan firmalar açısından eşitsizlik yarattığı ve neden yapıldığına ilişkin gerekçeli bir açıklama yapılmadığı

5. Bu süreçte T&T firması ile kamu kurumları arasında al-verlerin yaşandığı

6. İlgililer hakkında soruşturma açılması gerektiği belirtilmiştir.

Firmamız yukarıda bahsedilen konularla ilgili her türlü şikâyetlerde ve yasal girişimlerde bulunmuş olup mahkemelerin sonucunu beklemektedir. Firmamız yaşanan bu oyunların ve aldatmacaların son bulmasını, ortağı bulunduğumuz görevli şirket T&T Havaalanı İşletme AŞ’nin yönetiminin ihale şartnamesine uygun hale getirilmesini ve yatırımların ivedilikle tamamlanmasını istemektedir.”

Bahsedilen rapor bende de var. Ve bu tartışma KKTC’nin bir numaralı çözülmesi gereken konusu, ama araya seçim tartışmaları girdiği için nasıl neticeleneceği 2018’de belli olacak.