Uçakla son yolculuk: Cenazeler havada nasıl dolaşıyor?

Devamlı olarak canlıların yolculuklarından, yaşayan insanların nasıl daha iyi seyahat edeceklerinden bahsettik. Peki bir vesileyle dünyanın herhangi bir yerinde yaşamını kaybedenler nasıl seyahat eder? Hayatla irtibatı kesilen insanların cenazesi taşınırken neler ön plana çıkar? Ailelileri, yakınları, vatandaşı olduğu ülke yetkilileri nasıl bir sorumlulukla karşılaşır? Cenaze taşıma işinde sorumluluk üstlenen şirket ve şahıslar nasıl bir tabloyla karşılaşır? Evet pek sevimsiz gibi görünse de hayatın bir gerçeği olan, her nefsin tatmak zorunda olduğu ölümü ve seyahat etmek zorunda kalan cenazelerin yolculuğunu araştırdım.

Havayollarında cenazelerin nakilleri, kabul ve transferi işlemleriyle kargo bölümleri ilgilenir. Bu sebeple cenazelerin yolculuk ettikleri bölümlerde farklıdır. Göz önünde olmazlar. Ancak cenazesi olanlar benzer noktalarda buluşu, acılarını veya hikâyelerini paylaşırlar. Dünya genelinde günümüz itibarıyla yılda 4 milyardan fazla insan seyahat ediyor. Maalesef her insan da gittiği koltukta dönemeyebiliyor. Bu durumlarda seyahat yeri değişiyor. Koltukların altındaki uçağın kargo bölümü devreye giriyor.

Hafta içi İstanbul’da ölü bulunan eski İngiliz ajan James Gustaf Edward Le Mesurier'in cenazesi ülkesine Türk Hava Yolları’nın tarifeli Londra uçağıyla gönderildi. Ancak bu tarz işlemler sanıldığı kadar kolay olmuyor. THY’nin gergin İstanbul’da ortalama 50-60 cenaze taşıma işlemi yaptığı dikkate alınırsa dünyanın çeşitli yerlerinden yapılan bu transfer işleminin zorluğu daha iyi anlaşılacaktır. Cenazenin nasıl gideceği, uçağa yüklemenin kuralları var. Hangi belgeler gerekli, cenaze yakınları aynı uçakta uçmak isterse şirketler bir kolaylık sağlıyor mu? İç ve dış hat uçuşlarında nasıl bir yol izleniyor?

Öncesinde bir iki anekdot anlatayım. Çünkü cenaze taşıma işi sanıldığı kadar kolay, sorunsuz bir hadise değil. Türkiye’de yurt içi ve yurt dışı uçuşlarında en fazla noktaya uçan şirket olarak THY de bu husus oldukça ileri seviyede kaide ve kurallarla gerçekleştiriliyor. Dünyadaki çeşitli havayollarında meydana gelen cenaze karıştırtılma işi zaman THY’de de geçmiş yıllarda meydana geldiğini biliyorum.

Mesela Makedonya’ya gidecek cenaze Azerbaycan Bakü’ye gidip, sahipleri teslim aldıktan ve define işlemi yapıldıktan bir gün sonra yanlışlık ortaya çıkabiliyor. Tekrar mezardan çıkarma, karışan cenazeleri doğru adrese ulaştırma gibi oldukça hoş olmayan bir süreç söz konusu. Özellikle yurtdışından gelip, başka ülkelere gidecek olan transit cenazelerde bu karışıklıklar oluyor.

Avrupa’dan İstanbul’a gelip, Libya giden bir cenazeyi bu ülkede yakınları teslim aldığında yanlış bir kişinin bedeniyle karşılaştıklarında havayolu ofisini basıp sıkıntılara sebep oldukları da biliniyor.

Ayrıca cenaze denince bizim aklımıza gelen tabuttaki hayata gözlerini yummuş bir beden ile naaşları yakılan insanların bir kavanoza konan küllerinin de cenaze olduğunu unutmamak gerekir. Havayollarında en fazla karışıklığa sebep olan kavanozdaki cenazelerin yolculuğu ilgili de çok fazla ilginç kaybolma ve karışma hadiseleri var. Geçmiş yıllarda THY’de olmuştu. Naaşı yakılarak, külleri bir kavanoza konan cenazeyi bekleyen yakınları uçak inince cenazeleri çıkmaması üzerine kayıp başvurusu yaparlar. Fakat kaybolan cenaze de havayolu tarafından bir süre tabut şeklinde arandığı için bulunmasında sorun yaşanır. Yakınlarından nasıl bir malzemeyle uçağa verildiğine dair tarif alınması üzerine, kül şeklinde bir kavanozdaki cenaze bulunur. Ama bir süre sonra. Çünkü başka bir cenazeye ait malzeme sanılarak başka bir ülkeye gönderilmiştir.

Cenazeler karışınca özellikle definde gerçekleşmişse havayolları başına daha büyük bir sıkıntı almış oluyor. Bu defa büyükelçilikler, resmi makamlar devreye mecburen devreye giriyor. Konu cenaze taşımaktan öteye bambaşka bir noktaya taşınıyor.

Türkiye’de cenaze taşıma hizmetinin bir numaralı adresinde şüphesiz THY var. Çünkü bu işi ticari kaygılarla tanımlamak biraz zor. Bir yönüyle geniş müşteri kitlesine zor zamanlarında yardımcı olmak gibi bir şey. Pegasus Havayolları veya diğer düşük maliyetli havayollarını böyle bir hadise de odak noktasında görmemiz söz konusu değil.

Cenaze taşıma işini yurtiçi ve yurtdışı diye ikiye ayırmak gerekiyor. Tüm cenaze taşıma işlemlerinde IATA (Uluslararası Havayolu Taşımacılığı Birliği) kuralları var. Bu kaide ve kurallar yurtiçi ve yurtdışına taşınacak cenazelerde farklı detaylar içeriyor.

İç hatlarda cenaze yakınına %20 indirim

Hazırlanmış cenazenin uçuştan en az iki saat önce kargo bölümüne teslim edilmesi gerekiyor. Türk Hava Yolları’nın cenaze taşıma işlem ücretleri uçulan şehre göre değişiyor. Ayrıca birlikte seyahat edecek cenaze yakınına da yüzde 20 indirimli bilet imkânı sağlanıyor. İç hat cenaze taşımalarında, bireysel olarak cenaze sahipleri tarafından cenazenin teslimi, kargo terminaline gelinerek yapılıyor. Ölüm Raporu (Death Certificate) cenazeye ait bilgileri mutlaka içermelidir; Cenazenin adı ve soyadı, doğum yeri ve tarihi, ölüm yeri ve tarihi, ölüm sebebi, bulaşıcı hastalık olup olmadığı havayoluna veriliyor. Eğer bu kurallara uyulmazsa cenaze işlemi gerçekleştirilemiyor.

Yurtdışı cenazelerinde şirket zorunlu

Tabut ile sevk edilecek cenazeler dış hat uçuşlarında metal çinko veya kurşun

tabut, sağlam bir ahşap tabutta ve çuval/kanvas ile sarılmış olarak kabul edilir. Kül halinde sevk edilecek cenazeler; tahta kutuda veya sandıkta ve darbe emici paketleme ile kırılmaya karşı etkin korumalı özel kapaklı bir kap içerisinde kabul ediliyor. Ancak uçak karışık kargo (Konsolide) taşımalarının içerisinde cenaze alınmıyor. Yurtdışına gidecek olan cenazelerin teslimi, cenaze sahibi tarafından bireysel olarak yapılamaz. Anlaşmalı acenteler tarafından cenaze kabulü gerçekleştirilir. Prosedür, dokümantasyon, paketleme ve etiketleme süreçlerini, IATA kurallarına uygun olarak tamamlayan acente, terminale gelerek cenazeyi teslim eder.

Yurt dışından Türkiye'ye taşınan cenazelerde, konsolosluk belgesi ve ölüm raporu olmak mecburi. Bu belgeler Türkçe kopyalarıyla cenaze ile birlikte sevk edilmek zorunluluğu bulunuyor.

Örneğin cenaze yurtdışından İstanbul Havalimanı’na geldiğinde uçuşu icra eden havayolunun kargo bölümünden teslim alabilirsiniz. İstanbul Havalimanı’n da kargo bölümü olmayan bir havayolu ise o uçuşa yer hizmeti veren şirketin deposundan alınıyor.

Kargoda Öncelik Cenazelerin

Kontrolleri gerçekleştirildikten sonra kabulü gerçekleşen cenaze, öncelikli sefer sayısı gözetilerek; ilk müsait uçağa yüklenir. Cenazenin uçak altına sevki, yer hizmetleri kuruluşu tarafından ambulans, cenaze arabası veya üzeri kapatılmış özel bagaj arabası ve ayrı bir traktör ile sağlanır. Tabut üzerinde ölen kişinin ismi, gönderici ve alıcının ad, soy ad, adres, telefon numarası, varış noktası ve AWB numarası ile doküman üzerindeki bilgiler kontrol edilerek cenazelerin teslimi ya da sevki sağlanır.

Cenazelerin Teslimi Kargodan

Cenazenin bulunduğu uçakta olan refakatçinin uçaktan inmesine müteakip kapalı bir bagaj arabası ile teslimatın/transit işlemlerin yapılacağı alana en kısa sürede sevk edilir. Cenazenin uçaktan depolama alanına sevki ambulans, cenaze arabası veya üzeri kapatılmış özel bagaj arabası ve ayrı bir traktör ile sağlanır. Uçak gideceği yere ulaştıktan sonra cenaze yaklaşık 35-45 dakika sonrasında sahibine kargo bölümünden teslim ediliyor.

Cenaze Yakınlarına İndirimli Uçuş

Dış hatlarda havayolları bu işlemi acenteler ile yaptığı için iç hat bilgisini vereceğim. İndirim talebinde bulunulması durumunda satış personeli tarafından, rezervasyon yapılan uçuş tarihi için konşimento üzerinde belirtilen cenazenin taşınacağı uçuşun parkuru ve tarihi baz alınıyor. Refakatçiler için cenazenin taşınacağı tarihin yanı sıra bir sonraki güne de indirimli bilet düzenlenebiliyor.

İndirimin sadece cenazenin taşınacağı parkura tek yön ya da gidiş dönüş olarak

Uygulanabiliyor. Bilette, dönüş rezervasyonunda varış meydanının farklı bir meydan olması durumunda da yolcunun indirimden yararlanabilecek şekilde düzenleniyor.

Aynı uçakta uçmanız gerekmiyor

THY’de ‘Cenaze Refakatçisi’ indirimi ile seyahat edecek yolcuların cenaze ile aynı uçakta uçma zorunluluğu yok. Yolcuların cenaze ile aynı soyada sahip

Olması da şart değil. En fazla iki yolcu için indirim yapılıyor. Business ve ekonomi kabin ücretleri (promosyon ücret seviyeleri hariç) üzerinden yüzde 20 indirim uygulanıyor.

Özel Havayolları da taşıyor

Pegasus Hava Yolları da dış hat cenaze uçuşlarını IATA kuralları gereği acenteler üzerinden yapıyor. İç hat işlemlerini ise merkezi üssü konumundaki Sabiha Gökçen Havalimanı kargo bölümünden gerçekleştiriyor. Pegasus ve diğer bildiğim düşük maliyetli havayollarında cenaze refakatçisi için bir indirim söz konusu değil. Normal yolcuya uygulanan biletleme sistemi uygulanıyor. Pegasus kül halindeki cenazeleri kabul etmiyor. Pegasus yurtiçinde 0-12 yaş arası olan cenaze taşımaları 300 TL, 12 yaş ve üzeri 600 TL’ye taşıyor.

Görüldüğü gibi tabuttaki son yolculuk da o kadar kolay değil…