Havayollarına destek!

Tüm dünyada havacılık sektörü koronavirüs salgını sebebiyle faaliyetlerine büyük oranda durdurma noktasına geldi. Salgından ilk ve en fazla etkilenen şirketlere devletlerin yardımı olmadan ayakta kalma şansları yok. Türkiye’de havacılık sektörü ise bisiklet misali yaşayabilmeleri için pedalların dönmesi, faaliyette olmaları gerekiyor. Mücbir sebeplerle havayollarının 2-3 ay operasyon yapamaması halinde devletlerin bu şirketleri yaşatabilmesi için çözüm araması şart. Türkiye için de durum farklı değil.

Dünyada bir çok ülke havacılık sektörüne, dünyaya açılan eli ayağı konumda olan Türk Hava Yolları gibi başta bayrak taşıyıcı şirketleri olmak üzere sektörde yaşanan sıkıntılar sebebiyle destek olmaya çalışıyor. Türkiye’de ilgili kurumlar destek yönünde açıklamalar yaptı. Sektörün küçük çaplı bazı talepleri karşılandı, ama henüz krizden kurtaracak köklü destekler açıklanmış değil.

Ulaştırma Bakanlığı’nın uhdesindeki Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ) henüz kriz paketini açıklamadı. Faaliyetini durmuş şirketlerden uçak park parasını, kira ücretlerini hiçbir şey olmamış gibi aynı almaya çalışıyor. DHMİ nedense indirim, kolaylık yönünde yaşanan süreç dikkate alınarak henüz bir şey yapmadı. DHMİ’nin gelirleri direkt Hazine ve Maliye Bakanlığı’na aktarıldığından daha yukardan karar verilmesi gerekiyor. Şüphesiz Ulaştırma Bakanlığı bir girişimde bulunursa DHMİ tarafından da sektöre zamanında destek gelebilir. Aksi halde DHMİ’nin elinde para alacak şirket kalmayacaktır.

Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM) ise elinden gelenleri hemen yapıp, ruhsat ve temdit ücretlerinde yüzde 50 indirime gitti. Ulaştırma Bakanlığı’nın girişimleriyle Eurocontrol ücretleri yıl sonuna kadar ötelendi. Yerde yatacak uçakların kiraya verilmesine mevzuat anlamında imkan sağlandı. Yolcu hakları kapsamında tazminatlar bir yıl ertelendi.

ABD hükümeti dün toplam 2,2 trilyonluk koronavirüs destek paketi içinde havacılık sektörü için ayırdığı 25 milyar dolarlık yardım kararını onayladı. Daha önce de 50 milyar USD’lik kredi paketi havayollarının kullanımına sunulmuştu. ABD havacılık sektörüne destekte en hızlı tepki veren öncü ülke oldu. Amerika, havacılık sektöründe çalışan 750 bin personelin 30 Eylül’e kadar işlerinde tutulması için şirketlere 25 milyar dolar maaş desteği verecek.

Bir çok ülke havayollarına destek adımları atıyor. Kimisi hissesine alıp, kaynak veriyor. Bazı devletler şirketlerin çıkardığı borçlanma tahvillerini alarak nakit sorunu çözüyor. Mesela İngiltere Easy Jet’e 600 milyon Pound kredi sağlarken, Fransa AirFrance-KLM grubuna kredi desteği için görüşmeler yapıyor. Bazı ülkelerde ise havayollarının kamulaştırılması tartışması yaşanıyor. Başka ilginç destek paketleri de var. Yerde yatan uçaklar için karşılıksız bakım desteği sağlayan ülkeler de söz konusu. Ayrıca havalimanları otoriteleri de bizdeki DHMİ ve Sabiha Gökçen’deki HEAŞ gibi kuruluşlarda havayollarına tartışmasız destek veriyor.

Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği (IATA) de kısa aralıklarla koronavirüs sektöre olan etkisini tahmin rakamlarla güncelliyor. Her tespitte de sektörün kayıp oranları yukarı çıkıyor, hasarın etkisi artıyor. Son tahmin ise sektörün mevcut tabloya göre 314 milyar dolar gelir kaybedeceği şeklinde. Bu kayıplarla önümüzdeki dönemde havacılıkta 25.6 milyon kişinin işini kaybetme ihtimali var. Şu anki koronavirüs etki tablosuna göre eğer bu sene toplam 3 ay uçulmaz ise havacılık sektörü geçen yıla göre gelirlerinin yüzde 55’ini kaybedecek.

Türkiye, havacılık sektörüne destekte geç kalıyor. Zaman kaybediyor. Hangi yöntem ve modelle destek sağlayacağını karar verip hızla hareket etmez ise bir süre sonra geç olabilir. Ayrıca daha önce açıklanan ve henüz yola çıkmayan destek paketlerinin de acilen devreye girmesini sektör dört gözle bekliyor.