Emirates'in Boeing ve Airbus ile strateji oyunu

Emirates Havayolu Başkanı Tim Clark ile Dubai Airshow'da bir gurup havacılık editörüyle birlikte yuvarlak masa toplantısında biraya geldik. Dubai Airshow’un da Emirates Başkanı’nda gündeminde ağırlıkla Boeing 777X modeli vardı. Dolayısıyla soruların ana noktasını Haziran 2020’de teslim edilmesi beklenen 777X’in gecikmesi ile üretimi durdurulan Airbus A380’lerin ne kadar daha kullanılabileceği konusu oluşturdu.

Emirates Başkanı, Haziran 2020’de ilk teslimat için sözleşmeleri olduğunu, Boeing’in sertifika sürecini Temmuz 2023'e kaydırdığına işaret edip, bu tarihe kadar sorunların çözülüp çözülmeyeceğinden emin olmadığını vurguladı. Boeing 777X’lerin tesliminin 3 yıl gecikmesi sebebiyle Emirates’in filo planını tekrar gözden geçirmesi gerektiğini ifade eden Clark, 777-9'ların filoya katılma planlamasını da yeniden ele alacaklarını söyledi. Gecikmeler kompozit gövdeli 787-9'ları da etkileyecek ve programlandığı gibi filoya alınmayacak. Uzun menzilli (ER) uçakları için gerekli yatırımlar yapılarak planlanandan daha uzun süre filo da tutulması düşünülecek. Böylece Airbus A380'lerin 2030'ların ortalarına doğru, aşamalı olarak kullanımdan kaldırılması söz konusu olacak.

Bir başka yeni durum ise Emirates’in 777-300ER ve A380 filosunun büyük bir kısmını yeni nesil koltuk ve iç tasarımla yenilemeye karar vermiş olması. Filodaki 777’lerin 53 adediyle, A380’lerin de 52’sinin kabini ‘Premium Ekonomi’ koltuklarıyla yenilenecek. 777'lerde 1-2-1 yerleşim düzenine sahip yeni business class koltuklar konacak. Tüm yenileme projesi ise Tim Clark'ın "gurur kaynağı" olarak tarif ettiği Emirates'in Dubai'deki mühendislik merkezinde gerçekleştirilecek.

Uçak üretiminde gecikme yaşanıyor

Emirates Başkanı, Boeing 777X uçağının sertifika tarihi olarak Temmuz 2023'ü belirlemesinin gelecekteki büyüme planları için hayati önem taşıdığını vurguladı. Şayet Emirates filosunu yapılandırmak için yeniden gözden geçirme yoluna giderse bu durumda Boeing'in zararlı, Airbus'ın kazançlı çıkma durumu söz konusu olabilir. Ama Tim Clark, Airbus’ın da son iki A380'i Ekim ve Kasım'da teslim etmesi gerekirken, gecikme yaşandığını ifade ettiğinin altını çizmiş olayım.

Emirates Başkanı Clark, yeni filo yapılandırılması çerçevesinde en büyük alıcısı oldukları 777X geniş gövde uçaklarının gecikmesi sebebiyle Boeing'den ne kadar uzaklaşabileceği ve Airbus ile nasıl bir ilişki kurabileceği tartışılıyor. Yaklaşık 20 yıldır iki üreticiyle dengeli ilişkilerin kuran Clark’ın son gelişmeyi nasıl yöneteceğini sektör de çok merak ediyor. En büyük A380 kullanıcısı, en büyük 777X işletmecisi olacak mı? Yoksa yaşanan gecikme sebebiyle 2014’te Airbus’a yaptığı sürprizini Boeing için de tekrarlayabilir mi? Clark’ın sipariş ettiği 70 adet Airbus A350 modelini, yaşanan geç teslimat sorunları sebebiyle 2014’te iptal etmesi sektörde ciddi yankı uyandırmıştı.

A380 Türkiye hattında dolu uçuyor

Tim Clark, pandemi sonrası şu günlerde yolcu talebinde güçlü artışı gördüklerini, seyahat talebinde herhangi bir yapısal değişiklik olmayacağını düşüncesinde olduğunu söyledi. 30 Eylül 2021'deki altı aylık sonuçlarının bir yıl öncesinin aynı döneme göre yolcu sayısında dört kat artışla 6,1 milyona ulaştığını ifade eden Clark, ancak bu rakamın 2019'un aynı dönemindeki yaklaşık 30 milyon yolcu sayısıyla kıyaslandığında düşük kaldığını vurguladı. Clark, iyileşmenin bu yılın yazında başlayabileceğini düşündüğünü, fakat Delta varyantının durumu kötüleştirdiğini, şu anki tabloya 4 ay önce erişilmesini geciktirdiğine dikkat çekti.

Clark, Güney Amerika'da Arjantin, Brezilya, Şili'ye geri dönülmesi halinde uçaklarının hemen doldurulacağından kesinlikle emin olduğunu, bunu da iki yıldır bunalımda olan talep dalgasına bağlıyor.

Türkiye örneğiyle de bu yaklaşımı güçlendiren Clark, birçok havayolunun mevcut hatlarından vazgeçtiğine işaret ederek kendilerinin yakın zamanda A380'i Türkiye'ye seferlerine koyduklarında her iki yönde de koltukların doldurulduğunu tecrübe ettiklerini söyledi.

Ben de Dubai Airshow’a giderken İstanbul-Dubai arasında Emirates’in A380 ile seyahat ettim. Haftanın her günü A380 ile yapılan seferler ciddi talep görüyor. Uçaktaki 14 adet first classın tamamı gidiş ve dönüşte doluydu. Business’taki doluluk oranı ise yüzde 95’in üzerindeydi. Ekonomi sınıfında ise doluluk tablosu yüzde 90’nı aşıyordu. Aynı hatta Türk Hava Yollarının da Boeing 777’lerle sefer yaptığını ve doluluk oranlarının benzer olduğunu dikkate alırsak, Tim Clark’ın tespitleri daha iyi anlaşılacaktır.

Tüm filo 2022’de uçacak

Önümüzdeki yılın ortasına kadar Emirates’in tüm filosundaki uçakları uçurmayı ümit ettiğini söyleyen Clark, aynı zamanda en büyük A380 kullanıcısı olarak da bu modellerin hızla hizmete geri döneceğine de inanıyor. Pek çok pazarın, özellikle Asya'da Çin dahil bazı pazarların geçici olarak açıldığını, kriz öncesinde haftada 35 uçuşa kıyasla şu an yalnızca haftada bir kez sefer yaptıklarını belirten Clark, Asya'daki seyahat kısıtlamalarının kısa zaman içinde hafifletileceğine inandığının altını çizdi. Singapur’un, çift aşısı olanlar için kapılarını açtığını, kendisinin de çift veya üçlü aşılamanın problemlere çare olacağını savunduğunu belirtti.

Siparişler gecikti mevcutlar yenileniyor

Emirates Havayolları, Boeing ve Airbus’a sipariş ettiği uçakların zamanında filoya dahil olamayacaklarının ortaya çıkması üzerine mevcut uçakların kabin içlerinin yenilenmesine ve bunları planlanandan daha uzun süre kullanmaya karar vermiş. 2022'nin sonunda başlaması planlanan 18 aylık yenileme programı ise Emirates'in Dubai'deki ‘Mühendislik Merkezi'nde gerçekleştirilecek. Emirates 52 adet A380 ve 53 adet Boeing 777'nin yeni bir kabin sınıfıyla, segmentinde oyun değiştireceğine inanılan ‘Premium Ekonomi’ koltuklarla değiştirilecek. Ben de bu koltukları test ettim. Birçok havayolunun business sınıfıyla yarışacak donanımdalar.

Havayolu ayrıca Boeing 777 uçağına 1-2-1 düzeninde özelleştirilmiş koltuklara sahip yepyeni bir business class koltuklar koymayı planlıyor. First, business ve ekonomi seyahat deneyimine dördüncü kalemi ‘Premium Ekonomi’ ekleyerek ürün çeşitliliğini ve alternatifleri artırmaya düşünüyor. Emirates, Aralık 2021'e kadar ‘Premium Ekonomi’nin dahil olmasıyla birlikte dört kabin sınıfına sahip 6 adet A380 ve 111 Boeing 777 uçağıyla yeni dönemde uçuşlarına devam edecek. 777'lerde, business’ın hemen arkasındaki 5 sıra ekonomi sınıfı koltuklar, 2-4-2 konfigürasyonunda 24 adetlik ‘Premium Ekonomi’ olacak. Emirates A380'de ise 2-4-2 konfigürasyonunda da alt kata, ana güvertenin önüne 56 ‘Premium Ekonomi’ koltuk olacak.