İHA'lar yolcu uçaklarıyla beraber uçacak!

İnsansız hava araçlarının (İHA) yaygınlaşması sonrasında halen daha hangi kurallarla uçacaklarına dair ciddi tartışmalar yaşanıyor. Büyük ve yüksekten uçan adeta küçük bir iş jeti büyüklüğünde olan İHA’lar artık İsrail’de sivil hava sahasını kullanmaya başladı. Bu ülkeye seyahatinizde uçağınızın yanı başında bir İHA belirirse şaşırmayın.

Uçuş yükseklikleri sınırlı olan küçük drone’lar için de ülkeler çeşitli düzenlemeler yapıyorlar. Gün geçtikçe de yeni kurallar açıklanıyor. Büyük İHA’ların durumu ise çok daha farklı. Zira yolcu uçaklarıyla aynı seviyelerde görev yapabiliyorlar.

Ancak konu keşif, gözlem, savunma ve güvenlik amaçlı İHA’lar olunca hem ülke içindeki trafikleri hem de uluslararası uçuşları için özel düzenlemeler gerekiyor. Büyük ve yüksekten uçan İHA’lar dünya havacılığının ve uluslararası regülatör otoritelerin gündeminde olduğu gibi birçok ülke de kendi hava sahasında İHA’lar ile yolcu uçaklarının ve diğer sivil uçuşların güvenli uçabilmesi için çeşitli önlemler alıyor. İHA’lar için sınırlı hava sahası ve özel güzergâhlar belirleniyor.

İsrail, dünyada ilk defa İHA’ların sivil uçuşlar için tahsis edilen rotalarda yolcu uçağı ve diğer ticari jetlerle beraber uçmasına izin veren ülke olarak adını duyurdu. Dünyada ABD’den sonra İHA geliştirilmesinde ikinci sırada yer alan İsrail’in böyle bir adım atması bakalım diğer ülkelerde nasıl bir etkileşim yapacak?

Şubat ayı ile birlikte ilk onayı alan İsrail’in teknoloji şirketi Elbit Systems’in üretimi olan Hermes 900 StarLiner İHA’lar artık sivil hava sahasında uçabiliyor.

İsrail Ulaştırma Bakanlığı da StarLiner İHA’ya sivil hava sahasında uçma izni vererek dünyada bu tür hava araçlarına onay veren ilk ülke oldu.

İsrail Sivil Havacılık Otoritesi, yaklaşık altı yıldan fazla bir değerlendirme süresinin ardından Aralık 2021’in sonunda gerekli izinleri verdi. Fakat yasal düzenlemeler sebebiyle uygulamaya Şubat’ta geçilebildi. Böylece

“Hermes Starliner İHA Sistemi” sivil hava sahasını kullanabilmek için “Tip Sertifikası” alan ilk model oldu.

Sivil hava sahasını kullanacak İHA sistemlerinin bu sertifikayı alabilmek için özel donanımlara sahip olması gerekiyor. Halihazırda İHA’ların çoğu sivil uçaklarla aynı hava sahasını kullanabilmek için gerekli donanımlara sahip değil. Bu sebeple birçok ülkede yüksek irtifalara ulaşan güçlü, büyük insansız hava araçlarının sivil hava sahasında uçmasına izin verilmiyor.

Öte yandan ilk uçuş onayını alan Elbit’in StarLiner İHA’sı çeşitli ülkelerin orduları tarafından da kullanılıyor. Bu model diğer uçakları tespit etmek ve onlarla çarpışmayı önlemek için sensör ve donanımlara sahip. Kısacası sivil havacılık gereksinimlerine uygun teknolojilerle donatılmış durumda.

İsrail bu adımı atarak İHA sistemlerinin kullanım alanını da genişletmiş oluyor. Mesela StarLiner modeli, keşif, gözetleme, güvenlik, çevre ve iklim değişikliğini izlemek için hükümetler ve güvenlik kurumları tarafından kullanılıyor. Son gelişmeyle İHA’ların şu an uçamadığı alanlarda da görev yapmasına izin verilmesi amaçlanıyor.

İsrail’de onaylanan sertifikasyon başlangıçta sadece kendi hava sahası için geçerli olsa bile uluslararası kabul görme ihtimali yüksek, fakat bu alanda da dünyaya liderlik etmiş olacak.

Bakalım Türkiye’de Baykar Teknoloji ile Türk Havacılık ve Uzay Sanayi AŞ’nin (TUSAŞ) İHA’ları ne zaman sivil hava sahasını kullanacaklar? Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı ile Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü İsrail’deki gibi bir düzenlemeye ne zaman gidecek?