Seçimin sürprizini ilçeler yapacak
YERELİN SANDIĞI - 1: KAYSERİ, KONYA, ESKİŞEHİR
HABERTÜRK klasiği haline getirdiğimiz seçim öncesi Anadolu’yu dolaşıp, seçmen, sivil toplum ve partilerin il yöneticileriyle, yüz yüze konuşarak, sandığı etkileyen faktörleri sergilemeye devam edeceğiz…
Yerel seçimin kendi dinamiklerini göz önünde tutarak, bu sandıkta hangi adayın önde olduğu veya seçilmeye yakın göründüğü gibi konulara girmeyeceğim.
Bunun yerine, hangi bölgede sandığa neyin daha çok etki yaptığını, hangi söylemin sahada seçmeni hangi yönde etkilediğini aktaracağım.
Amca ile yeğenin yarışından; okulu, görevi ve adı aynı olan iki adayın seçmende yarattığı esprileri anlatacağım.
Yasal olmamakla birlikte, ittifak uygulamasını seçmenin nasıl karşıladığı, partilerin sosyolojik tabanlarında ne derece yer tuttuğunu da örnekleriyle, parti il başkanlarının anlatımlarıyla sergileyeceğim.
Adayların sahne sanatçısı gibi ön isimleri veya sadece soyadlarıyla seçmene pazarlanması, tanıtım afişlerinin neredeyse hepsine sarı renkli elbise giydirilmiş olmalarının seçmen üzerindeki etkilerinden söz edeceğim.
İlk kez 2014’teki yerel seçimle başlayan “Bütün Şehir” uygulamasının bu sandığa nasıl etki edeceğine ilişkin seçmen bakışı ve beklentisini de yansıtacağım.
Partilerin il başkanlarının ağzından seçmenin ilk talebinin ne olduğunu verirken, Ankara’dan üretilen politikanın ve propagandanın bölgedeki etkisini örnekleriyle sergileyeceğim…
Muhtarlık seçimindeki yarışın bazı bölgelerde büyükşehir belediye başkanlık seçimini geçiyor olmasının nedenlerini kendi anlatımlarıyla aktaracağım.
Hepsinde ayrım yapmaksızın seçime giren partilerin il, hatta bazılarında ilçe başkanlarıyla yüz yüze görüştüğüm, 30 büyükşehirden 18’inde sandığa etki eden faktörleri sıralayacağım.
Bölgelere ayırarak 5 gün süresinde, Eskişehir, Kayseri, Konya; Samsun, Ordu, Trabzon; Antalya, Mersin, Denizli, Muğla; Adana, Hatay, Gaziantep, Şanlıurfa ve Bursa, Balıkesir, Manisa, Aydın’ın sandığa etki eten efektleri ve seçmen dinamiklerini yansıtacağım…
Arkadaşım Abdurrahim Arslan’ın kaptanlığında dolaştığımız 8 bin kilometrede karşımıza çıkan ilginç fotoğrafların yanı sıra, konuştuğum seçmenlerin görüntülerini de sizlerle paylaşacağım.
ORTA ANADOLU’DA SANDIK ADI GİBİ…
İlk bölgemiz Orta Anadolu’da seçmenin sandığa bakışı bu kez biraz farklı…
Buna neden de 2014’te, geçen sandık ile büyükşehirlerde ilk adımı atılan, bütünleşik şehir uygulaması…
Büyükşehir beldelerini mahalleye dönüştürüp ilçe belediyelerine bağlayan sistem, seçmen nezdinde vaat edileni getirmeyince içselleştirilmemiş.
Haklarını ilçe veya büyükşehir belediyesinde savunacak temsilcisi kalmadığı algısını baskın bir şekilde üretmiş, tepkiye döndürmüş.
İlçe belediyeleri de bir anda karşısına mahalle adı altında çıkan onlarca eski beldenin sorununa bir çırpıda ulaşamamış.
Hızla değişen seçmen talepleri de buna eklendiğinde, özellikle büyükşehir merkez ilçeleri dışındaki belediye başkanları kilitlenip kalmış…
Bazı bölgelerde ise iş bulamakta zorlanan üniversite mezunları köye dönüp muhtar adayı olmuş, bu da eğitim seviyesi düşük ilçe belediye başkanları ile aralarındaki çatışmayı yükseltmiş.
Belediye başkanları ortadan kaldırılmış beldelerin talepleri, orada yaşan herkesin isyanına dönüşmüş.
ACI PATLICAN
Bunun en çarpıcı örneklerinden birine Kayseri’de rastladım.
Merkez ilçe Kocasinan’a bağlanarak mahalle haline getirilmiş eski belde Yamula’dan Asiye Ası, sokakta dolaşan belediye başkan adaylarını görünce bir koşu yanlarına gitti.
Beklemeksizin, “Benim bir isteğim var” deyip ekledi:
“Soğuk hava deposu istiyorum…”
Türkiye’nin en leziz benekli patlıcanını üreten Yamula’da, depolama yapamadıkları için ürünün yarısının çürüdüğünü belirtti.
Beldelerindeki belediye başkanlığının geçen seçim kaldırıldığını anımsatıp ekledi:
“Hanginiz bizim oraya bakacaksanız soğuk hava deposunu yapın ki patlıcanı çürütmeyelim; yarısı çürüdü gitti…”
Soğuk hava deposu ile ilgili ilk adımı kim atarsa, oylarını da ona vereceklerinin altını çizdi.
Sokaktaki vatandaş için önemli olan bir diğer konu da hızlı tren…
Bugüne kadar hep Konya’yı rakip almış ve kerterizini ona göre alıp kıyaslama yapan Kayserili için hızlı tren ciddi sorun haline gelmiş.
“Cumhurbaşkanı, Milli Savunma Bakanı, Çevre ve Şehircilik Bakanından en üst düzey bürokratları biz gönderdik ama mum dibine ışık vermiyor; yıllardır hızlı treni birileri bir türlü getirtmiyor…” hayıflanmasında bulunuyor.
Son dönem belediye hizmetlerinin aksaması da buna eklenince kent kirli gözükmeye başlamış, Suriyeli sığınmacılar da tuzu biberi olmuş…
Muhalefet adaylarının, “Suriyelileri Kayseri’den göndereceğim” sözü de seçmeni etkilemesinin en önemli nedeni de bundan kaynaklanıyor.
ALTINA İNMEMEK ÜSTÜNE ÇIKMAK
Partinin kurulduğu günden bu yana tüm seçim süreçlerini koordine eden Mehmet Özhaseki’nin olmadığı ilk seçimi yaşayacak Kayseri’de AK Parti, Büyükşehir Belediye Başkanlığında mevcut Mustafa Çelik’i aday göstermemiş.
Cumhur İttifakı adayı olarak RP döneminde milletvekilliği de yapan ve 1999’da FP’den seçildiğinden bu yana da Melikgazi İlçe Belediye Başkanlığını sürdüren AK Parti’den Memduh Büyükkılıç’ı aday göstermiş.
İl yönetimini de farklılaştırmış, dinamik ve cevval isimler getirmiş… Kayseri’nin saygın ve sevilen ailelerinden birinin evladı olan Şaban Çopuroğlu’na İl Başkanlığı görevi teslim etmiş.
Çopuroğlu hedeflerini, “Oylarını yukarı çıkarmak ve Cumhur İttifakı olarak bütün belediyeleri kazanmak” diye koydu.
Tüm sinir uçları alınmış gibi herkesin telefonuna yanıt veren, sakin ses tonuyla karşısındakini üzmeden olmazı söyleyebilen Çopuroğlu partinin tüm harcamalarını da yönetime yüklemiş.
MHP İl Başkanı Serkan Tok ile de arasında iyi bir diyalog oluşmuş.
Tok da AK Parti ile birlikte iyi çalıştıklarını belirtti, “Biz belediye mi beka mı diye soruyoruz, zaten vatandaş cevabını veriyor” dedi.
MHP İl Başkanı Tok bu seçim çok daha fazla çalışmak zorunda olduklarını görmüş, yanına gittiğimde bir başka programa yetişmenin telaşı içindeydi…
AVŞAR GÜCÜ
Muhalefetin hedefi ise Büyükşehir ile birlikte 17 belediyesi olan Kayseri’de AK Parti’nin 12, MHP’nin 3, CHP’nin bir olan yönetimini kendi lehine çevirmek.
Bu olmuyorsa da AK Parti’yi geçen sandıktaki oyundan aşağı çekmeyi başarmak.
Millet İttifakı ise Pınarbaşı Belediye Başkanı iken 2018’de milletvekili seçilen, Dursun Ataş’ı İYİ Parti’den Büyükşehir adayı çıkarmış.
Ataş’ın Kayseri’de nüfusu fazla olan Avşar kökenden gelmesi, geçmişte MHP’de siyaset yapması ve milletvekili olmasının ayrıcalığını kullanıyor.
Muhalefet bununla birlikte ilçelerde dinamik adaylar çıkarmış, AK Parti Büyükşehir adayı Büyükkılıç’ın Belediye Başkanlığı yaptığı Melikgazi’den CHP, sivil toplum örgütlerinde geçmişte görev almış, hitabeti yüksek Doktor Sema Kadıoğlu’nu aday çıkarmış.
İYİ Parti de Kocasinan’da yine hitabeti yüksek 1983 doğumlu genç bir doktoru, Hasan Sami Özvirinli’yi göstermiş.
CHP’nin İl Başkanı Ümit Özer, bir kadın olarak Kayseri’de çıkardıkları adayın da kadın olmasının memnuniyeti içindeydi.
“Yerelin kadın gücü Kayseri’den görülecek” dedi ve ittifak olarak en az 6 ilçeyi alacaklarını iddia etti.
İYİ Parti İl Başkanı Süleyman Bozkurt da ilçelerdeki güçlerinin çok yüksek olduğunu, Büyükşehir’de de iddialı olduklarını dile getirdi, “Suriyelileri geri göndereceğiz dediğimizde Kayserilinin desteği artıyor” dedi.
PASTIRMANIN FİYATI
Çocukluk yıllarımda babamın çalışıyor olması nedeniyle sıklıkla gidip geldiğim Kayseri’de, seçmenin her evde yapılan pastırmadan bu kadar etkileneceği aklımdan geçmezdi…
Çarşıda dolaşırken, pastırma-sucuk ustalarından eskiden beri tanıdığım Kemal Selçuki ve Adem Karaca ile sohbet ederken, pastırmanın kilosunun 190 liraya dayandığını söylediler.
“Bu da eskiden kilo ile pastırma almaya alışmış seçmeni etkiliyor” iddiasında bulundular.
Kök boya ile yapılan ünlü Yahyalı halılarını satan Fatih Bülbül ise seçimin gerilimden uzak olması gerektiğini belirtti, bunun seçmenin sandığa gitmesini olumsuz etkilediğini anımsattı.
KONYA ETLİ EKMEĞİN MEVLANA TARZI GİBİ…
İç Anadolu’nun bir diğer Büyükşehirlerinden Konya’daki durum ise özetlemek gerekirse, en küçük ilçede dahi çok sayıda adayın çıkmış olması nedeniyle etli ekmeğin Mevlana tarzında yapılanı gibi…
Yani her kesimden ve görüşten aday var, bu da özellikle ilçelerde seçim tahmini yapılmasını etkiliyor.
Buna bir de ittifak nedeniyle önüne konulan adaydan hoşnut olmaması eklendiğinde sandığa gitmeyecek seçmen sayısını yükseltiyor.
Bundan dolayı belde ve ilçe seçmeninin beklentileri büyükşehrin çok önüne geçmiş durumda…
Muhalefet dahi Büyükşehri bir kenara bırakmış, hangi ilçede kimin kazanabileceği konusunda tahmin yürütüyor.
Ayrıca beldelerde belediye başkanlarının kalkmış olması Konya’da da etkisini göstermiş.
“YIKANMADAN GEZİYORUM”
Bu konuda en öne çıkan örnek de Sarayönü ilçesinin mahallesi haline gelen Ladik’e seçim çalışması için giden AK Parti Büyükşehir Belediye Başkan adayı İbrahim Atay’ın karşılaştığı tepki…
Cumhur İttifakına %82 oranında oy çıkan bölgede evlerde suyun akmıyor olmasına bir seçmenin gösterdiği tepki, Konya’da sosyal medyanın günlerce gündemini oluşturmuş.
Konya’da muhalefete oy veren seçmen de merkezde büyük değişim beklemiyor, ancak ilçelerde bazı değişimlerin olacağına inanıyor.
Muhalefet de Türkiye’de Konya’nın AK Parti açısından bir ölçü olarak gördüğü için ilçelere yükleniyor.
Konya İYİ Parti İl Başkanı Gökhan Tozoğlu da bu durumu gizlemedi, 31 ilçenin 24’ünde ittifak yaptıklarını, bunun 9’unun CHP’de olduğunu anımsattı.
Seydişehir, Beyşehir, Kadınhanı, Ereğli, Sarayönü’nde güçlü bağımsız adayların, Hadim, Taşkent’te BBP’nin, Cihanbeyli’de SP’nin aday çıkardığını anımsattı ve geçmişte HDP’ye oy vermiş seçmenin Konya’da yüksek olduğunu anımsattı.
BAĞIMSIZ PATLAMASI
CHP İl Başkanı Barış Bektaş da benzer yaklaşımda bulundu Millet İttifakının Büyükşehir adayı olarak destekledikleri İYİ Parti’den Oğuz Şimşek’in “Cumhuriyet değerlerine sahip biri olmasının işlerini kolaylaştırdığını” söyledi.
Geçen sandık sadece Tuzlukçu’da seçimi aldıkları da anımsatarak, Kürt seçmenin yoğun olduğu Kulu’da da seçimi almak için bastırdıklarını söyledi, “Bu kez tek değil, 4-5 yer alırız” dedi.
Cumhur İttifakı ise AK Parti’den iki dönemdir Selçuklu İlçe Belediye Başkanlığı yapan İbrahim Altay’ı çıkardı.
Konya AK Parti İl Başkanı Hasan Angı, değişim beklemediğini bildirdi, CHP ile HDP arasındaki işbirliğine dikkat çekti, “Cihanbeyli ve Kulu’da bunu yüksek oranlı gördüklerini” söyledi.
MHP İl Başkanı Murat Çiçek de “24 Haziran’daki oylar aynen sandığa yansır, hatta artar” iddiasında bulundu.
İttifak temsilcileri bunu söylüyor olsa da birçok yerde bağımsız adayın çıkması, az oy almış partilerden aday çıkan sayısının artması oyları bölmesi açısından ilçelerde etken olarak görülüyor.
Bazı ilçelerde ittifak nedeniyle aday gösterilmeyen belediye başkanlarının başka partiden adaylıklarını açıklamış olması da etkiliyor.
İKRAM ARTTIRARAK
Konya’da son dönem kış olması nedeniyle yerli turist sayısında da düşme olmuş.
Konya’nın etli ekmek ustalarından Ferdi Altan bu açığı kapatmak için etli ekmeğin yanında verdikleri, salata, turşu gibi gıdaları ikram olarak sunmaya başladıklarını söyledi.
Mevlana bölgesinde meşhur Konya şekerinin yanı sıra Suudi Arabistan’dan getirdikleri hurmaları satan Enver Çakmak, Ercan Çetin ise Konya’da değişimin zor olacağını ileri sürdü.
Gençler ise işsizlikten yakındı, son dönem sanayide işe alımların da durmasından yakındı.
Konya’da işsizliğin diğer kentlere oranla az olması, tarıma dayalı gelirin devam etmesi seçmen terhinde büyük kırılmalara yol açmamış.
Bununla birlikte tarımsal girdi maliyetlerinin artması, ürünün de beklendiği fiyatı görmemesi tepkiye neden olmuş; ancak birçok yerde bu büyük kırılma haline dönüşmemiş.
ESKİŞEHİR’DEKİ YARIŞIN ODAĞI ODUNPAZARI…
Orta Anadolu’da CHP’nin elindeki tek Büyükşehir Belediyesi olan Eskişehir’de seçmenin de adayların da kafası karışık…
Arkadaşım Can Hacıoğlu dolaştığım kentte seçmen, ideolojisi ile cebi arasına sıkışmış, çıkış yolu arıyor.
Eskişehir’in merkezinde bulunan bir mağazanın sahibinin adının yazılmaması kaydıyla söylediği şu cümle de hepsini özetliyor:
“Oyumu mahalli seçim hariç hep AK Parti’ye verdim, vermeye de devam ederim. Ben sağlam particiyim amma Yılmaz Büyükerşen’in Eskişehir’e kattıklarını da inkâr edemem; o bizim için partiler üstü bir kimlik. Kazancımın büyük bölümü onun yaptıklarını görmeye gelen turistler sayesinde, yoksa Eskişehir’de kime ne kadar satacağız!..
Şimdi cüzdanla, siyasi görüş arasında kaldık; ne yaparsın bu devirde de her şeyin başı ekonomi, o olmadan da olmuyor ki…”
Bundan olsa gerek Eskişehir’deki en büyük çekişme Büyükşehir’den çok geçen seçim CHP’nin az bir farkla kazandığı merkez ilçe Odunpazarı’nda yaşanıyor.
Cumhur İttifakı Odunpazarı’nda AK Parti adayı Volkan Doğan üzerinde ittifak oluşturmuş.
Millet İttifakı uzlaşı sağlayamadığı için her biri kendi adaşını çıkarmış; CHP’nin mevcut Belediye Başkanı Kazım Kurt ile devam kararı aldığı ilçede, İYİ Parti Salih Karabacak’ı aday göstermiş…
Fatih Altaş’ın DSP’den, İbrahim Haydar Büyükeren SP’den, Mustafa Erdönmez de Vatan Partisi’nden aday…
ÖZEL KALEM TARTIŞMASI
Tartışma da son dönem CHP’li Belediye Başkanı Kazım Kurt’un, Özel Kalem Müdürü’nün gençlik çağlarında, 15-16 yıl önceki eylemlere katıldığı iddialarını propagandasında kullanıyor.
Kurt ise bu iddiaların asılsız olduğunu belirterek, yargılama geçirmemiş, herhangi bir ağır ceza almamış olmasını gösteriyor.
“Teröre destek verenle birlikte çalışıyor” eleştirilerin gerçeği yansıtmadığını, yoksa kamu görevini zaten yürütemeyeceğini belirtiyor.
Ancak tartışma daha çok yerel medya üzerinden yürütülüyor ve zaten AK Parti’ye oy verecek muhafazakar seçmen üzerinde etki yapıyor.
Dikkat çeken bir diğer durum, Prof. Dr. Büyükerşen’e karşı yarışan Cumhur İttifakı’nın adayı Burhan Sakallı’nın da Odunpazarı eski Belediye Başkanı olması…
TEPEBAŞI PARADOKSU
Eskişehir’in yine CHP’nin elinde olan diğer merkez ilçesi Tepebaşı’ndaki durum ise paradoks oluşturuyor.
Çünkü seçmeninin %60’ının merkez sağ seçmenden oluştuğu Tepebaşı’nda CHP’li Başkan Ahmet Ataç’a aynı oranda oy topluyor; zaten diğer partiler de Tepebaşına o derece yüklenmiyor.
Kent ile birlikte kırsaldaki çiftçiye destek veren, “Çoban Festivali” düzenleyip kadın çobanlar ile koyunları kentin büyük bulvarında dolaştıran, ilçesindeki hemen herkesi Çanakkale’de tabyaları, Ankara’da ise Anıtkabir’i görmek üzere geziye çıkaran Ataç, partiler üstü tutuluyor.
KÖYLÜYE DÖNÜŞ…
Eskişehir’de Millet İttifakının adayı Büyükşehir Belediye Başkanı Prof. Dr. Yılmaz Büyükerşen, son dönem köylüye dönük uygulamaları ile bugüne kadar kendisine oy vermekten kaçınan seçmeni yakalamış.
Köylerde her eve bir manda yavrusu hediye etmiş ve aldığı sütten kaymak üretip parasını da doğrudan çiftçiye vermiş.
Köylüden topladığı sütü de pastörize edip, marketlerde 6 TL’den satılırken, 3 TL’den “Halk Süt” adı altında kurduğu satış mağazaları aracılığıyla doğrudan halka sunmuş; hediye ettiği fidandan çıkan meyvenin elde kalanını da belediye olarak satın alıp halka dağıtmış.
Benzer şekilde “Halk Ekmek” ve “Halk Et” adı altında da satış mağazaları oluşturmaya başlamış.
Porsuk nehrinin üzerinde gondolla gezmek, plajda yüzmek, büyük parklar yapmanın yanında getirdiği bu yeni uygulamalarıyla hem köyde hem kentte yaşayana ulaşmış.
Ancak CHP’nin en büyük handikabı, her güçlü belediye başkanının bulunduğu illerde de görüldüğü gibi cevvaliyeti düşük teşkilatı ve il başkanları…
Buna dayalı iç çekişmesinin sahada yarattığı olumsuzluğu da Büyükerşen’in gidermek için ayrıca didinmek zorunda kalması
İKTİDARIN GÜCÜ
Benzer durum AK Parti için de söz konusu; milletvekilleri arasındaki anlaşmazlık konuşulsa da Cumhur İttifakı’nın Büyükşehir adayı Burhan Sakallı çevresinde güçlü ittifak sağlanmış.
Sakallı’nın Odunpazarı evlerini ilk yapan olması Büyükerşen’e karşı koz olarak sunulurken, Eskişehir’in ardında iktidarın gücünü de hissedeceğine yönelik propagandası da etkili oluyor.
Bölgede sadece turizm ile değil, işsizliği de azaltacak sanayi yatırımlarına ihtiyaç olduğu, çevre illerin Eskişehir’i bu anlamda geride bıraktığına vurgu yapılıyor.
DSP’nin de Eskişehir’de çok yerde aday çıkarması, Mihallıcık’ın da arasında bulunduğu bazı yerlerde AK Parti lehine durum yaratmış.
Ancak İYİ Parti’nin Mihallıcık ve Sivrihisar’a Büyükerşen’i de yanına alarak gitmesi, esnafın kendisine olan yaklaşımı, kentte çok sayıda öğrenci bulunması, çevreye duyarlılık eylemleri de CHP’deki olumsuzluğu kırmış.
Buna karşın AK Parti, belediye meclisinde geçen seçim sağladığı çoğunluğu bu kez başkanlıklarda da ele geçirmekte kararlı.
AK Parti İl Başkanı Zihni Çalışkan da bu duruma dikkat çekti, “Bir zamanlar Bursa’dan iyi olan Eskişehir onun gerisine düştü” dedi.
Kente hükümetin 21 milyar lira yatırım yaptığını da anımsattı, “Eskişehir kömür rezervinde ikinci sırada ama bunu başka bir bölgeye taşıyıp kullanamıyoruz” dedi.
İYİ Parti İl Başkanı Ramis Tunca ise “Büyükerşen bu kentte çok dominant, kariyeri ve tecrübesinden herkes faydalanmak istiyor, herkes gibi bizim için de partiler üstü bir kimliktir” dedi.
Eskişehir’in bazı ilçelerinde iddialı olduklarını söyledi.
MHP İl Başkanı kalp rahatsızlığı nedeniyle acil by-pass ameliyatına girdiği için görüşme olanağımız olmadı.
CHP İl Başkanı ise tüm aramalarımıza karşın geri dönüş yapmadığı için görüşlerine burada yer vermemize olanak tanımadı.
FOTOĞRAFLAR: Can HACIOĞLU, Mahmut ACARÖZ, Ahmet ÜNSAL, Durmuş Ali KILINÇ, Kadir TAMER, Zafer SAMANCI, Beycan ÜÇKARDEŞ, Veysi İPEK, Kenan TAŞKIN
