Yüzde 5 ittifak bozar mı?
SEÇİM barajının %5’e inmesi, az oy alan partilerin ittifak yerine tek başına seçime girmesini getirir mi?
Veya çok oy almış partilerle ittifaka yönelik pazarlığı arttırmalarına olanak tanır mı?
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, %10 olan seçim barajını %7 veya daha altına inmesi konusunda MHP ile uzlaştıklarını açıklamasından bu yana Ankara’da iki gündür sorular tartışılıyor.
Nedeni geçen seçimlerde %2 civarında oy alan partilerin %5’e ulaşmanın zor olmayacağını düşünmeleri.
Son kamuoyu anketlerinde de yeni kurulan partilerden bazılarının oy oranlarının %3-4 civarında gösterilmesi.
Dolayısıyla seçim barajına bu kadar yaklaştıktan sonra partilerin parlamentoda yer almak için ittifaklara mahkumiyeti ortadan kalkmış olacak…
Böyle bir durumda ittifaklarla pazarlığını yüksekten açabildiği gibi kendi başına girmenin yolunu da deneyecek.
Hatta geçen seçim döneminde az oy alan partilerin sahada çok daha cevval çalıştığı sürece tanıklık edilecek.
Bu aşamada dikkat çeken bu partilerin ağırlıklı bölümünün Millet İttifakı içinde veya işbirliğinde yer alıyor olması…
Bu da barajın %5’e inmesinin beraberinde Millet İttifakı içinde pazarlığı arttıracağı algısına neden oluyor…
Kendilerine de dünkü sohbette dile getirdim...
Eğer böyle bir hesap içindelerse geçmiş seçimleri iyi okuyamamışlar veya çabuk unutmuşlar demektir...
MERKEZ SAĞ TABAN
Nedenlerini sıralarsam…
Yeni kurulan merkez sağ kökenli partilere soldan gidebilecek oyların dibine ulaşıldı.
Ayrıca sol tandanslı yeni iki parti kuruldu; bundan sonra CHP’den oy kayması olacaksa gideceği yer merkez sağ partiler yerine, yeni kurulanlar olacak.
Tabii onlara da ne kadar gideceğini bugünden kestirmek zor; çünkü seçmen önde olana sandık yatırımı yapar...
Bütün bu nedenle kurulan veya az oy alan partilerin ağırlıkla üzerinde yoğunlaşacağı seçmen kitlesi, AK Parti veya MHP’nin sosyolojik tabanı olacak; oradan 3-4 puan kapabilmek için uğraşacak.
Seçmene yönelik durum böyle…
TRABZON VE DSP ÖRNEĞİ
İttifaklar konusuna gelince…
Bir partinin tek başına seçime girmesi belki parlamenter sistemde bir şey ifade ediyordu.
Ancak yeni sistem ittifaklarla seçime girene fayda sağlıyor, ayrı girdiğinde aynı sonucu vermiyor.
Ayrıca geçmiş ile karşılaştırıldığında da tek başına giren ile ittifak ile giren farkı hemen ortaya çıkıyor…
İki güzel verisi var…
Örneğin 1991 seçiminde merhum Bülent Ecevit’in partisi %10.74 oy almasına karşın 7 milletvekili çıkarabildi.
Oysa 2018 seçiminde aynı oy oranına sahip MHP %11,10 oy oranıyla 49, İYİ Parti ise %9,96 oy oranıyla 43 milletvekili çıkardı.
D’Hont seçim sisteminin getirdiği artık oyların ittifakta olan partiler açısından kaybı olmadığı için bu noktaya gelebildi.
TRABZON ÖRNEĞİ
Yine iki parti üzerinden örnek vermek gerekirse, İYİ Parti %10 seçim barajını geçememiş ve Trabzon’da MHP’den daha az oy almasına karşın bir milletvekili kazandı.
Trabzon’da MHP %13,5 oy almasına karşın milletvekili çıkaramazken, İYİ Parti bu ilde aldığı %11,2 oy ile bir vekile kavuştu; oysa aralarında 12 bin 95 gibi yüksek oy farkı vardı.
Buna neden seçim sisteminin ittifak içinde çok yüksek oy alana daha yüksek fayda, yakın oya sahip olanlardan da az oy alana da avantaj sağlaması...
Trabzon’da AK Parti, MHP’nin 5 katı oy aldığı için bütün vekilleri topladı; MHP’nin vekil çıkarması mümkün olamadı…
CHP ile arasındaki oy farkı sadece 20 bin civarında olduğu için İYİ Partiye de bir vekillik getirdi.
Her ne olursa olsun yine de ittifak içinde kalan kazanıyor…
Dolayısıyla %5, %7 veya %10 olması yeni ittifak sistemi içinde eskisi gibi önem arz etmiyor…
Az oy alanları cesaretlendirip, barajı geçmek için daha cevval tutum almalarını sağlıyor…
Geçmiş tecrübelerin gösterdiği bir gerçek daha var ki son anda seçim sisteminde yapılan değişiklikler getiri sağlamıyor.
Bazen pirince gideni evdeki bulgurdan ediyor…
