Afganistan'da Taliban yönetiminin ilk yılı doldu: Afgan kadınların 1 yılı nasıl geçti?
Taliban, Afganistan'ın başkenti Kabil'i bundan tam bir yıl önce 15 Ağustos 2021'de ele geçirdiğini duyurmuştu. O günden bu yana ülkede pek çok şey eskisi gibi olmadı, bundan en çok etkilenenler ise kadınlar oldu. Taliban yönetiminde kadınların bir yılı nasıl geçti? Habertürk'ten Merve Elmacı'nın haberi...
Afganistan'da ilerleyişini sürdüren Taliban yetkilileri tam bir sene önce Kabil'i ele geçirdiklerini duyurdu. 15 Ağustos 2020 Pazar günü dünya Taliban'ın ilerleyişini izlerken, neredeyse kimse bu denli kısa bir sürede Kabil'in düşeceğini tahmin etmiyordu. Kabil'in düşmesiyle ülkede adeta bir kaos ortamı yaşandı, havalimanında ülkeyi terk etmek için kaçan insanların görüntüleri hafızalara kazındı. Taliban kontrolü ele geçirmesinin ardından ilk günlerde yaptığı açıklamada 20 yıl önceki gibi olmadıklarına, artık daha ılımlı olduklarına ilişkin mesajlar verdi.
Ancak aradan geçen bir yılda yapılan açıklamalarla eylemlerin birbirini tutmadığını söylemek mümkün. Afgan kadınlar, 20 yılda kazandıkları haklarını ekonomik kriz, kuraklık ve Taliban yönetimiyle beraber kaybetmekle karşı karşıya. Pekin Afgan kadınların bir yılı nasıl geçti?
Taliban iktidara geldiğinden beri kadınların özgürlüğünü sınırlayan onlarca yasak ve kararname çıkardı. Kadınları devlet yönetiminin üst kademelerinden uzaklaştırdı ve kız öğrencilerin orta öğretime gitmesini yasakladı. Bazı bölgelerde, kadınlar artık erkek aile üyeleri olmadan ehliyet alamıyor veya uzun mesafelerde seyahat edemiyor. Halka açık bazı parklar cinsiyete göre ayrıldı, taksicilerin başörtüsü takmayan kadınları alması yasak. Ayrıca kadınların halka açık alanlarda burka giymesi gerekiyor.
Kadın İşleri Bakanlığı Eylül 2021'de kapatıldı ve yerini Fazilet Yayma ve Ahlaksızlığı Önleme Bakanlığı aldı. Kabinenin tamamı erkeklerden oluşuyor.
Save the Children'ın son raporuna göre, Afganistan'daki ekonomik kriz sebebiyle ailelerin yüzde 97'si zorluk çekiyor. Rapora göre, kız çocukları erkeklerden daha az yemek yiyor.
Rapora göre, kızların yatağa aç girme olasılığı erkeklerin iki katı; 10 kızdan 9'u geçen yıla kıyasla yemeklerinin azaldığını söyledi. Kızlar ayrıca kilo vermekten endişe duyduklarını ve ders çalışmak, oyun oynamak için enerjilerinin olmadığını dile getirdi.
Taliban'ın iktidarı ele geçirmesinin ardından yüz binlerce kız çocuğu ve genç kadın eğitim hayatından uzaklaştı. Şu an ülkede 6. sınıfın üzerindeki kız çocukları okula gidemiyor.
Taliban yetkilileri birçok kez kız çocuklarının okula gitmesi için hazırlıklarının sürdüğünü açıkladı. Hatta bu yılın başlarında kızlar da dahil olmak üzere tüm öğrencilerin okula dönebileceği duyuruldu, ancak aynı gün kız çocukları eve gönderildi. Kıyafet yönetmeliğinin düzenlenemediği belirtildi ve 6. sınıfının üzerindeki kızlar için eğitim süresiz olarak askıya alındı.
Save the Children'a göre, kızların yüzde 45'inden fazlası okula gidemiyor. Kızların küçük bir azınlığı çevrimiçi olarak gizli okullarda okuyor, ancak birçok aile ek okul ücretlerini ve masraflarını desteklemek için gerekli teknolojiye veya maddi güce sahip değil.
Guardian'a göre, kızların ortaokula gitme yasağı devam ederse, üniversitelerde yeni kadın öğrenciler de olmayacak.
Raporlar, Afgan kadın ve kız çocuklarının ruh sağlığı sorunlarının arttığını gösteriyor. Save the Children raporuna göre, Afganistan'daki kızların yüzde 26'sı, erkeklerin yüzde 16'sı depresyon belirtileri gösteriyor.
Polis, Taliban'ın iktidara gelmesinden bu yana Kabil ve diğer şehirlerde kadın aktivistlerin protestolarını durdurdu.
Uluslararası Af Örgütü'ne göre barışçıl bir şekilde protesto etmek isteyen kadınlar tehdit edildi, tutuklandı, gözaltına alındı, fiziksel ve psikolojik işkence gördü.
Kadınların yanlarında erkek bir akrabaları olmadan uzak mesafelere seyahat etmeleri yasaklandı.
Bu yasakla birlikte, kadınların yaklaşık yüzde 10’unun bir sağlık kuruluşuna tek başına gidebilme erişimi kısıtlandı.
Mayıs 2022'de Fazilet Yayma ve Ahlaksızlığı Önleme Bakanlığı, tüm kadınlara toplum içinde burka giymelerini veya yüzlerini örtmelerini tavsiye etti ve evden hiç çıkmamaları konusunda uyardı.
Taliban yetkilileri, kadınların çalışmaya devam etmesine izin verileceğini ancak Kabil'deki kadın kamu çalışanlarının maaşlarının düşürüleceğini açıklamıştı. Geçtiğimiz günlerde ise kadın çalışanlardan yerlerine geçecek bir erkek akraba/tanıdık bulmaları istendi.
Afganistan'da kadınların çalışma oranı, pandemiden önce yaklaşık yüzde 22'ye ulaşmıştı, ancak Taliban'ın iktidara gelmesiyle yüz binlerce kadın işini kaybetti.
Taliban bir yılı geride bırakırken, Afganistan'da ve ABD'de çalışmalar yapan Women for Afghan Women Direktörü Najia Nasim, konuya ilişkin Haberturk.com’a özel değerlendirmelerde bulundu.
Women for Afghan Women, kadınlar ve çocuklar için çalışan bir sivil toplum kuruluşu. 15 Ağustos'tan bu yana işlerin değiştiğini söyleyen Najia, Afganistan'da artık kadınlara destekte bulunamadıklarını sadece çocuklar için çalışabildiklerini söyledi.
Kabil'in düşmesiyle çok sayıda kuruluşun işleyişinin değiştiğini belirten Najia, Afganistan'daki çalışmalarının kısıtlandığını, çalışmalarının daha çok ABD'deki Afgan göçmenlere odaklandığını belirtti.
"Taliban'ın gelmesiyle ülkede kadın haklarında nasıl değişiklikler oldu?" sorusunu yanıtlayan Najia: "Taliban iktidara geldiği ilk günlerde köklü değişiklikler olmayacağına dair sözler verdi. Ancak kadın haklarında çok büyük bir kısıtlama var. Bir numaralı sorun eğitim. Çok sayıda okul kapalı, kız çocuklarının 6. sınıftan itibaren okula gitmesine izin verilmiyor ve her seferinde bu tarih erteleniyor. Bunun tatmin edici bir sebebi yok. Kız çocuklarının eğitimde yaşadığı kısıtlama çok endişe verici. Kadınların için iş imkanları çok kısıtlı. Ülkede işsizlik oranı artıyor ve maalesef bundan kadınlar çok daha fazla etkileniyor. Kadının eksikliği yüksek seviyede ancak kadınlar görünmüyor."
1 yıl öncesine göre okula giden bir kızın şu an okula gidemediğini, çalışan bir kadının şu an çalışamadığını söyleyen Najia, "Herkesin duygusu neyi kaybettiğine göre değişiyor. Ancak ülkede ekonomik bir kriz de var ve bu da bir diğer baskı. Çocukların okula gitmesi için önce beslenmeleri gerekiyor ve bu da büyük bir kriz. Bu koşullar altında Afgan kadınların duygularını tarif etmek çok zor." ifadelerini kullandı.
"AĞIR ÇEKİMDE ÖLÜM"
Uluslararası Af Örgütü'nün "Ağır Çekimde Ölüm: Taliban Yönetimi Altında Kadınlar ve Kızlar" başlıklı son raporuna göre, Afganistan'da kadınların ve kız çocuklarının hakları elinden alındı. Şiddet gören kadınların sığınacağı bir yer kalmadı, erken yaşta zorla evlilik sayısı arttı.
Raporda, Taliban'ın politikaları sebebiyle milyonlarca kadın ve kız çocuğunun özgür bir yaşam sürme fırsatının elinden alındığı belirtildi. Uluslararası topluluğun açık, koordineli ve yankı uyandıran bir mesaj göndermesi gerektiği ifade edildi.
*Haberin görselleri Associated Press tarafından servis edilmiştir.
