Beynimiz bize oyun mu oynuyor: Neden alışveriş listesinin sadece ilk maddelerini hatırlıyoruz ama hepsini hatırlayamıyoruz?
Alışveriş listesi hazırlamak, markette işimizi kolaylaştırmamıza yardımcı olur. Ancak bu listeyi evde unutup markete gidersek listemizdeki tüm maddeleri hatırlayamadığımızı fark ederiz. Peki, neden alışveriş listemizin sadece ilk maddelerini hatırlıyoruz ama tamamını hatırlayamıyoruz? İşte, seçici hafıza yüzünden çektiğimiz hatırlama zorlukları!
Markete gitmeden önce çoğu insanın aklında alacağı tüm malzemeler bellidir. Ancak markete gidildiğinde özellikle bir kağıda yazılmadıysa bu malzemelerin sadece belirli bir kısmı hatırlanır ve eve gelindiğinde ise eksik alışveriş yapıldığı anlaşılır. Bu durumu bu kadar sık yaşamanın sebebi genellikle unutkanlığa ve yaşlanmaya bağlanır ama sorun tamamen bu değildir. İşte, seçici hafıza yüzünden neden sadece ilk malzemelerin hatırlandığına dair detaylar...
HAFIZA NASIL ÇALIŞIR?
Neden sadece listenin başının hatırlandığını anlayabilmek için önce hafızanın nasıl çalıştığını bilmek gerekiyor. Birden fazla hafıza türüne sahip olmak, alışveriş listesindeki maddeleri neden unuttuğunuzu etkiliyor. Örneğin, çalıştığınız bir sınava dair olan bilgilerle alışveriş listesindeki ögeler aynı yerde depolanırken ilk aşık olduğunuz ana dair hatırladıklarınız beyniniz tarafından farklı yerde tutulur.
OKUNULAN BİLGİ İLK ÖNCE KISA SÜRELİ HAFIZAYA GİDER
Size gelen bilgi, duyularınızla algılandıktan sonra beyninize ulaşır. Yani okuduğunuz veya duyduğunuz kelimeler, kısa süreli hafızaya gider. Tipik olarak çoğu insan aynı anda sadece 7 ögeyi hatırlayabilir.
YENİ BİR ŞEY DUYUNCA ÖNCEKİ BİLGİYİ DAHA ÇABUK UNUTABİLİRSİNİZ
Süre olarak ise bu bilgileri 15 ile 30 saniye arasında hatırlamanız mümkündür. Bunun üzerine yeni bir şey duymanız ya da öğrenmeye çalışmanız durumunda ise ögeleri daha çok unutacağınız biliniyor.
LİSTEYİ TAMAMEN HATIRLAYABİLMEK İÇİN TEKRARLAMAK GEREKİR
Uzun süreli hafızada bilginin kalıcı olabilmesi için saklanan anıların sık sık hatırlanması gerekir. Yani isim gibi bilgiler sürekli tekrar edildiğinden akılda kalır. Zamanında öğrendiğiniz herhangi bir bilgiyi hatırlamak için ise yeterince tekrar yapmalısınız. Aklınızda tuttuğunuz listeler uzun süreli hafızanın yanı sıra öncelik etkisine de bağlıdır.
ÖNCELİK ETKİSİ HAFIZAYI OLUMSUZ ETKİLEYEBİLİR
Öncelik etkisi, listede ilk sırada yer alan şeylere yönelik bilişsel bir önyargıdır. İnsanlar genellikle bir listenin en başını okuma eğilimindedir ve listeyi her yeniden okuduklarında ilk birkaç öge kolayca hatırlanır ancak okumaya devam ettikçe kısa süreli hafızanızı tükendiğinden hatırlamak zorlaşır.
2004 yılında Chicago Üniversitesi’nin yayınladığı makalede, politika uzmanı Jonathan Koppell ve siyaset bilimci Jennifer A. Steen, New York'un demokratik önseçimlerinde, seçim pusulasında ilk sırada yer alan adayları aşağıda sıralanan adaylardan daha fazla oy aldığını buldular.
BEYİN ÖNCELİKLENDİRDİĞİ BİLGİYİ HATIRLAR!
Yani, beyin kendisine göre önceliklendirdiği bilgiyi daha önce hatırlamaya eğilimlidir bu yüzden tüm alışveriş listesini hatırlayamıyorsunuz.
UNUTMAMAK İÇİN NE YAPABİLİRİZ?
Listedeki malzemeleri unutmamak için tekrarlama yapılabilir. Yani kısa süreli hafızada tutulan bilginin birden fazla kez okunarak akılda kalması sağlanır, bu tekrarlama sayesinde bilgiyi 30 saniyeden daha uzun süre hatırlayabilirsiniz.
Yani bir listeye bakarken öncelik etkisi adı verilen bilişsel bir önyargı nedeniyle ilk birkaç öğeyi diğerlerinden daha iyi hatırladığımız için tüm listeyi tekrar etmek işinize yarayabilir.
Kaynak: Science ABC, The University of Chicago Press Journals
