Hızlanmaya az kaldı!
Türk protonları hazır! Yerli CERN olarak bilinen Türkiye'nin ilk proton hızlandırıcı tesisi, Başbakan Erdoğan'ın yarın katılacağı törenle hizmete açılacak
Başbakanlık Toplu Konut İdaresi Başkanlığı'nca (TOKİ) inşa edilen Türkiye'nin ilk proton hızlandırıcı tesisi hizmete açılıyor.
Türkiye Atom Enerjisi Kurumu'nun (TAEK) Proton Hızlandırıcı Tesisi, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın yarın katılacağı törenle hizmete girecek.
Ankara'daki Sarayköy Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi'nde (SANAEM) kurulan tesis, Türkiye'de bir ilk olacak. TAEK Proton Hızlandırıcısı Tesisi'nde kullanılacak hızlandırıcı, türünün en yeni teknolojik özelliklerine sahip olacak.
Tesis, İsviçre'deki Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi'nde (CERN) yapılan bilimsel çalışmaların benzerleri yapılabileceğinden Türk CERN'i olarak adlandırılıyor.
DIŞA BAĞIMLILIK KALKACAK
Proton hızlandırıcı tesisi, kısa yarı ömürlü radyoizotop üretiminin yapılması ve elde edilen bu ürünün, sağlık sektöründe kullanılması amacıyla inşa edildi. Tesisin faaliyete geçmesiyle kanser ve kalp hastalıkları başta birçok hastalığın teşhisinde kullanılan ''izotop''lar artık yurt içinde üretilecek. TAEK Proton Hızlandırıcısı Tesisi'nde izotopların üretimiyle bu alanda dışa bağımlılık ortadan kalkacak.
AR-GE ÇALIŞMALARI YAPILABİLECEK
Tesis ayrıca, hızlandırıcı teknolojisi alanındaki araştırma ve geliştirme çalışmalarında altyapının oluşturulması açısından da büyük önem taşıyor. Bu tip tesislerin ve laboratuvarların artmasıyla Türkiye'nin CERN ve benzeri uluslararası etkinliklerde daha fazla söz sahibi olması mümkün olabilecek.
YÜKSEK GÜVENLİKLİ
TAEK Proton Hızlandırıcı Tesisi, SANAEM yerleşkesi içerisinde olmasına karşın fonksiyonel özelliğinden dolayı yüksek güvenlikli inşa edildi. Güvenlik, SANAEM güvenliğine ek olarak ayrı tel çit ve girişlerde konumlandırılan bekçi kulübeleriyle de sağlanacak. Tesis alanında, proton hızlandırıcı binası dışında trafo ve ısı merkezi de yer alıyor.
Proton Hızlandırıcı Tesisi taban alanı 3 bin 110 metrekare olacak şekilde 2 katlı ve kısmi bodrumlu olarak yapıldı. Ayrıca proje kapsamında taban alanı 315 metrekarelik trafo ve ısı merkezi ile 2 adet giriş kontrol ünitesi bulunuyor.
Bodrum kat, sıvı ve katı atıkların depolanmasına olanak sağlayacak tankların yer aldığı mahal olarak tasarlandı. Biriken atıklar, buradan zemin kata, doğrudan dışarıyla bağlantılı yük asansörüyle çıkartılacak.
Tesisin temin katı, kontrollü ve kontrolsüz olmak üzere iki ana bölümde planlandı.
Kontrolsüz alanda; ofisler, teknik odalar (cyclotoron kontrol odası, elektrik odası, sağlık fiziği laboratuvarı), kafeterya, seminer salonu, kütüphane, tuvalet ve lavabo yer alacak.
Kontrollü alanda; radyoaktivite açısından riskli mahaller, A&G laboratuvarı, hazırlık depolama ve paketleme odaları, kalite kontrol laboratuvarı, atık depolama odası (bodrum kat), cyclotron teknik odaları bulunuyor.
DÜNYANIN EN GELİŞMİŞ LABORATUVARI CERN'DE
Parçacık fiziği ve proton hızlandırıcı deyince akla gelen ilk örnek, İsviçre ve Fransa sınırında kurulan CERN'dir. Dünyanın en büyük parçacık fiziği laboratuvarı CERN, 1954 yılında 12 ülkenin katılımıyla kuruldu. 20 asil, sekiz de gözlemci üyesi var. Türkiye'nin 1956'dan beri gözlemci üye olduğu CERN, Avrupa ülkelerinin fizik alanında Amerika ve Rusya ile yarışa girmesini sağladı.
PROTON HIZLANDIRICISININ TEKNİK ÖZELLİKLERİ
TAEK-PHT’deki siklotron tipi hızlandırıcı sistemi (CYCLONE-30) türünün en yeni teknolojik özelliklerine sahiptir. Hızlandırıcının sağlayacağı proton demeti enerjisi değişkendir ve en yüksek proton demeti enerjisi 30 MeV’dir. Hedef sistemleri üzerine yönlendirilecek toplam proton demet akımı da değişken olup, en yüksek akım değeri 1200 µA’dir. Bu seviyedeki bir proton demeti akımı IBA tarafından tasarlanan bu özelliğe sahip dünyadaki ilk ticari hızlandırıcı olma özelliğindedir. Hızlandırıcı sistemi dört adet ışınlama odasına açılan dört ana demet hattı ile bağlantılı olup, bu demet hatlarından üçünde radyoizotop üretimi yapılacak, birinde ise araştırma faaliyetleri yürütülecektir.
TESTLER HAZİRAN 2011'DE BAŞLADI
Proton Hızlandırıcısı Tesisi (PHT)’nde ilk proton demeti 18 Haziran 2011 Cumartesi saat 09:50’de elde edildi. İlk proton demetinin akımı 3 mikro Amper’di ve proton demeti 3 MeV enerjiye kadar hızlandırılmıştı. Tesis’te bulunan dairesel tip proton hızlandırıcısı (IBA tarafından tasarlanmış ve üretilmiş olan Cyclone 30 tip) ülkemizdeki 30 MeV enerjili ilk hızlandırıcı.
TAEK-PHT; kanser, nörolojik hastalıklar, beyin fizyolojisi ve patolojisi ile koroner arter hastalığı gibi pek çok hastalıkta teşhise yönelik olarak kullanılan Iyot-123, Flor-18, Indiyum-111, Galyum-67, Talyum-201 ve bu radyoizotoplardan radyofarmasotiklerin üretilmesi, radyofarmasotiklerin kalite kontrolü ve hasta dozu olarak dağıtımı ve ayrıca nükleer alanda araştırma ve eğitim faaliyetlerinde bulunmak üzere kuruldu.
PHT’nin inşaatı 10 Aralık 2010 tarihinde tamamlandı. Tesis’te bulunan 16 sıcak hücrenin montajı bir aylık çalışmanın ardından 1 Nisan 2011 tarihinde tamamlanıp Haziran'dan itibaren sıcak hücrelerin soğuk test ve iş başı eğitim faaliyetleri gerçekleştirilmeye başlandı. Hızlandırıcı ve hedef sistemlerin montajı ise 28 Şubat 2011 tarihinde başladı ve halen devam ediyor. Hızlandırıcı kontrol sisteminin ayarlarının tamamlanması sonucu devreye alınması ile proton demeti elde edilmesine yönelik ilk test çalışmaları 18 Haziran 2011 tarihinde başladı.
