Fütüvvetname nedir? Edebiyatta fütüvvetnameler, örnekleri ve yazarları
Selçuklu ve Osmanlı Devleti'nde halkın ticaret, ekonomik ve kültürel alanda gelişmesini amaçlayan, halkı ahlaki yönden eğitme amacı güden ve esnaflık yaşamını düzenleyen örgütlenmeye ahi teşkilatı adı verilmektedir. Bir diğer ismi de fütüvvet teşkilatı olan bu örgütlenmede, bu teşkilatların esaslarını belirleyen, bu teşkilata girenler için belli başlı kurallar getiren eserlerin geneline de fütüvetname adı verilmiştir. Bir tür ahlaki ve mesleki dayanışma örgütü olan Ahilik teşkilatının genel kaidelerini belirten fütüvvetame nedir? Fütüvvetname özellikleri nelerdir? Ayrıntılar içeriğimizin devamında...
İlk yazıldıkları dönemde bir isme sahip olan ancak zaman için bu ismi unutularak genel bir ifadeyle fütüvvetname olarak isimlendirilen bu tasavvufi eserler, bağımsız birer risale olarak dikkat çekmektedir. Peki, fütüvvetname ne demek? İşte, fütüvvet kavramına dair tüm merak edilenler...
Fütüvvetname Nedir?
Fütüvvetnamenin ne olduğu ve özelliklerinin neler olduğunu açıklamadan önce fütüvvet kavramından kısaca bahsetmek gerekmektedir. Bir tasavvufi akım olan fütüvvet, dini ve mesleki bir birlik olarak tarif edilmektedir. Kelime anlamı olarak da yiğitlik, gençlik ve cömertlik gibi manalara gelen fütüvvetin genel kaide ve kurallarını, buralara dahil olan insanların uyması gereken şartları belirten eserlere de fütüvvetname adı verilmiştir.
İlk olarak Abbasi Devleti bünyesinde kurulmuş olan fütüvvet teşkilatı Selçuklu döneminden itibaren Anadolu’da da yayılma imkânı bulmuştur. İlerleyen yıllarda bu teşkilatın bir kolu olarak Ahilik, ayrı bir şekilde yapılanmış ve Anadolu’nun neredeyse tamamında yeni bir mesleki örgütlenme olarak varlığını sürdürmüştür
12. yüzyılda Anadolu’da kurulmuş olan Ahilik teşkilatı da tıpkı fütüvvet kavramında olduğu gibi mesleki bir örgütlenme olarak dikkat çekmektedir. Hem halkı hem de esnafların ticari, ekonomik, sosyal ve kültürel yaşamlarını düzenlemesiyle de bilinen bu teşkilatın genel kuralları da kaleme alından fütüvvetname adı verilen eserler ile düzenlenmiştir.
Kaleme alınan bu fütüvvetnamelere göre fütüvvet kavramı; kendinden önce halkı düşünmek, insanın kendisi için dilediği ya da istediği şeyi başkaları içinde istemek, bir başkasının derdiyle dertlenebilmek gibi hal ve tavırlar ile tarif edilmiştir. Ahili teşkilatının bir nevi tüzüğü gibi olan bu eserler, bu hal ve davranışları sergileyen insanları tarif etmesi açısından da büyük bir önem taşımaktadır.
Fütüvvetname Özellikleri
Bir önceki ara başlığımızda tanımını yapmış olduğumuz fütüvvetnamelerin öne çıkan özellikleri şu şekildedir:
Fütüvvetname Örnekleri
İlk örneklerine 13. Yüzyılda rastladığımız ve hem fütüvvet teşkilatının hem de Ahilik teşkilatının kural ve kaidelerini belirleyen fütüvvetname örnekleri şunlardır:
