Oralara giriş çıkış yasak! Nerelerde var? Ne işe yarıyor?
Bugünlerde sık sık 'özel güvenlik bölgesi ilan edildi', 'geçici askeri bölge ilan edildi' haberleri alıyoruz. Bu güvenli bölge ilanları ne anlama geliyor, nerelerde uygulanıyor, eleştirenler ne diyor?
Eyüp TATLIPINAR / HABERTURK.COM
7 Haziran seçimlerinin ardından tansiyonun arttığı siyasi ortamda gelen ilk 'özel güvenlik bölgesi ilan edildi' başlıklı haberler gündemin üst sıralarında kendine yer buluyordu. Konuya hakim olmasak da "Çok önemli bir şey bu" hissiyatına kapılıyorduk. Bugünlerdeyse her gün başka bir yerden bu tür haberleri alıyoruz, durum artık sıradanlaştı.
Toplamda 100'ü aşkın yer 'özel güvenlik bölgesi' ya da 'geçici askeri güvenlik bölgesi' ilan edilmiş durumda.
'ÖZEL GÜVENLİK BÖLGESİ' VE 'GEÇİCİ ASKERİ GÜVENLİK BÖLGESİ' NE DEMEK?
Özel güvenlik bölgeleri, 1981'de çıkarılmış '2565 sayılı Askeri Yasak Bölgeler ve Güvenlik Bölgeleri Kanunu’na göre ikiye ayrılıyor; 'askeri güvenlik bölgesi' ve 'özel güvenlik bölgesi'... 'Askeri güvenlik bölgesi' de iki alt başlığa sahip: 'Daimi askeri güvenlik bölgesi' ve 'geçici askeri güvenlik bölgesi'.
'Özel güvenlik bölgesi', terör eylemleri nedeniyle yerleşim yerlerinin sosyal ve ekonomik gelişmesinin olumsuz etkilendiği zamanlarda ilan ediliyor. Kanunun kamulaştırma yapılabilmesine de olanak tanıdığı özel güvenlik bölgelerine izinsiz girilemiyor, buna aykırı hareket edenler hapis ve para cezalarına çarptırılabiliyor.
'Geçici askeri güvenlik bölgesi', askeri operasyonlar nedeniyle yerleşim merkezlerinin dışında can ve mal güvenliği açısından girilmesi sakıncalı bölgelerde ilan ediliyor. Süresi, operasyonun süresiyle sınırlı tutuluyor. Bu süre 15 gün ile 6 ay arasında değişebiliyor. Bu güvenlik bölgeleri İçişleri Bakanlığı ya da Genelkurmay Başkanlığı'nın gerekli görmesiyle, Bakanlar Kurulu kararıyla ya da acil durumlarda valilik kararıyla ilan ediliyor.
Daimi askeri güvenlik bölgeleri ise kışla, karargah gibi askeri birimlerin, tesislerin çevresini kapsıyor.
NE ZAMAN BAŞLADI? NERELERDE VAR?
20 Temmuz'daki Suruç katliamı ve 3 gün sonrasında IŞİD'in Suriye sınırında bir askeri şehit etmesiyle birlikte 'geçici askeri güvenlik bölgesi ilanı' haberleriyle karşılaşmaya başladık. PKK'nın terör saldırılarının tırmanmasıyla birlikte ilan edilen özel güvenlik bölgeleri sayısı da hızla arttı. Kısa sürede 15 ilde 100'ü aşkın yerde özel güvenlik bölgeleri ilan edildi. Bazı yerlerin süresi doldu, bazılarının süresi uzatıldı ve listeye yeni yerler de eklenmeye devam etti. Halen 100'ün üstünde özel güvenlik bölgesi bulunuyor.
Son olarak önceki gün Batman'da bazı yerler geçici askeri güvenlik bölgesi, Şemdinli ve Çukurca'da ise özel güvenlik bölgesi ilan edildi. Dün Tunceli'de 11 yer bugünse Diyarbakır'daki bazı yerler geçici askeri güvenlik bölgesi ilan edildi.
MUHALEFET NE DİYOR?
HDP'li vekiller çözel güvenlik bölgesi uygulamasının 1990'lardaki OHAL uygulamasına geri dönüş olduğunu dile getiriyorlar.
HDP Diyarbakır Milletvekili Sibel Yiğitalp, HDP'li vekillerin özel güvenlik bölgesi ilan edilen Silvan'a alınmaması üzerine İçişleri Bakanı Sebahattin Öztürk'ün yanıtlaması istemiyle meclise bir soru önergesi vermiş, önergesinde “90’lı yıllarda bölgede yaşanan köy boşaltmaları, faili meçhul cinayetler ve OHAL uygulamaları gibi hafızalardan silinmeyen ve birçok yurttaşın topraklarını terk etmesine sebep olan bu uygulamalar, 2015'te Özel Güvenlik ve Askeri Güvenlik Bölgesi Kanunu olarak karşımıza çıkmaktadır”ifadelerini kullanmıştı.
OHAL NEYDİ?
Son zamanlarda “Yoksa 90'lara mı dönüyoruz?” sorusuyla sıklıkla karşılaşıyoruz. İşte OHAL, 1990'lı yılları o sorudaki '90'lar' yapan durumların başında geliyor.
12 Eylül darbesinin hemen ardından tüm Türkiye'de ilan edilen sıkıyönetim 1987'de kaldırıldığında, bir Kanun Hükmünde Kararname ile Güneydoğu'daki 11 ilde Olağanüstü Hal Uygulaması'na (OHAL) geçildi: Bingöl, Diyarbakır, Elazığ, Hakkari, Mardin, Siirt, Tunceli, Van, Adıyaman, Bitlis, Muş. 1990'da Batman ve Şırnak'ın il olmasıyla bu sayı 13'e yükseldi. Amaç PKK'nın 1984'ten itibaren başlayan saldırılarına karşı bu illerde güvenliğin sağlanmasıydı.
OHAL bölgesi kendine özel, genişletilmiş yetkilere sahip OHAL valisi tarafından yönetiliyordu. İlk vali Turgut Özal tarafından atanmış Hayri Kozakçıoğlu'ydu. Çok tartışılan yanlarından biri OHAL valisinin kararlarına karşı yargı yolunun kapalı olmasıydı. 46 kez süresi uzatılan OHAL 2002'de kademeli olarak kaldırıldı.
