İşteş fiil nedir, ne demek? İşteş fiil örnek cümleleri, ekleri ve konu anlatımı
Türkçede varlıkların yaptıkları iş, eylem ya da hareketleri kişilere ve zamanlara bağlı olarak tanımlayan kelimeler fiil adı verilmektedir. Aldıkları kipler ile zamanları, şahıs ekleri ile de kişileri belirten bu fiillerin yüklem olarak kullanılmasıyla oluşturulan cümleler ise fiil cümleleri olarak tarif edilmektedir. Fiil cümlelerini meydana getiren fiillerin, cümle içinde yer alan nesne ya da özne olan ilişkileri ise fiillerde çatı konu başlığı altında incelenmektedir. Bu eylem çatılarından bir tanesi ve bugünkü yazımızın da konusu olan işteş fiil nedir? İşteş fiil örnekleri nelerdir? Ayrıntılar içeriğimizin devamında...
Özne- yüklem ilişkisine bağlı olarak ortaya çıkan fiil çatılarından biri olan işteş fiil, ilgili eylemi birden fazla kişinin yaptığını gösteren bir çatı olarak dikkat çekmektedir. Eylemi bazen beraber bazen de karşılıklı olarak gerçekleştirmeyi ifade eden işteş çatılı fiil ne demek? İşte, tüm detaylar...
İşteş Fiil Nedir?
Türkçede fiil cümlelerini ilgilendiren konulardan biri olan fiil çatıları kendi içlerine öznelerine göre fiil çatıları ve nesnelerine göre fiil çatıları olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Bu yazımızın konu başlığı olan işteş çatılı fiillerde özne ile yüklem ilişkisine dayanması sebebiyle öznelerine göre fiil çatıları ailesi içinde yer alan almaktadır.
Kısaca Türkçedeki fiil çatısı kavramından bahsettikten sonra işteş çatılı fiil nedir sorusuna yanıt arayabiliriz. Bir fiil cümlesinde yüklemde belirtilen işin, hareketin ya da eylemin birden fazla kişi tarafından yapıldığı belirtiliyorsa, o fiile işteş çatılı fiil adı verilmektedir. Fiile -ş ekinin getirilmesiyle yapılan işteş çatılı fiillerde, o işin birden fazla kişi tarafından yapılmasının yanında o kişilerin bu işi birlikte mi yoksa karşılıklı olarak mı yaptıkları da ifade edilebilir. Eğer cümle içindeki bir işteş çatılı fiil, o eylemin birden fazla kişi tarafından beraberce yapıldığını ifade ediyorsa o fiillere birlikte işteş fiil; eğer karşılıklı olarak yapıldığını belirtiyorsa da karşılıklı işteş fiil adı verilmektedir.
İşteş Fiil Örnekleri
Fiile getirilen -ş takısıyla birlikte, ilgili eylemi birden fazla kişinin yaptığını belirten işteş fiil örneklerini bu başlık altında inceleyebilirsiniz:
Örnek:
Yukarıda vermiş olduğumuz dört farklı işteş çatılı fiilden de görüleceği üzere, dövüşmek, kucaklaşmak, görüşmek ve anlaşmak eylemleri tek bir özne ile gerçekleştirilebilecek eylemler değildir. Ayrıca tüm bu örneklerde birlikte yapmaktan ziyade karşılıklı yapmak anlamı olduğu için, bu fiiller karşılıklı işteş fiillere birer örnektir.
Örnek:
Daha önceki örneklerimizde olduğu gibi burada da gülüşmek, bölüşmek ve uçuşmak eylemleri tek bir özne tarafından yapılamayacağı için bu fiiller işteş çatılı fiillerdir. Ancak buradaki ifade edilen eylemler karşılıklı yapmaktan değil; birlikte yapmaktan bahsettiği için bu fiillere birlikte işteş fiil adı verilmektedir.
Not 1: Bazı durumlarda fiillere getirilen -ş ekleri işteş olmaktan ziyade fiile, yeni bir duruma geçmek, değişmek anlamları katar. Bazı kaynaklarda, bu anlama gelecek şekilde oluşan fiillere nitelikçe işteş fiiller adı verilmektedir.
Örnek:
Not 2: Yarışmak, güreşmek, savaşmak vb. gibi fiiller kökçe işteş oldukları için ayrıca – ş eki almaya ihtiyaç duymazlar...
