İyot eksikliği guatrın en büyük sebebi!

EN ÖNEMLİ NEDEN İYOT EKSİKLİĞİ

Guatrın birçok nedeni bulunuyor. Ama dünya genelindeki araştırmalar gösteriyor ki en önemli nedenlerinden biri iyot eksikliği. Gelişmiş ülkelerde iyot eksikliğine bağlı guatrın daha nadir görüldüğü belirtiliyor. Ülkemizde guatr hastalığının en belirgin nedenlerinden biri de iyot eksikliği olarak dikkat çekiyor.

GÜNLÜK İYOT İHTİYACIMIZIN ÜÇTE BİRİNİ KARŞILIYORUZ

İyot eksikliğiyle, başta Karadeniz olmak üzere; Isparta, Burdur, Afyon ve Antalya çevrelerindeçok sık karşılaşılıyor. 1990 yılından sonra, tuzların iyotlanması ile birlikte büyük guatrlı hastaların görülme oranında azalma meydana geldiği belirtiliyor. Doç. Dr. Serkan Teksöz, “Günlük iyot ihtiyacımız 150 mikrogram olmasına rağmen ülkemizde 40-50 mikrogramda kalıyor. Oysa Türkiye 3 tarafı denizlerle çevrili bir ülke olduğu için deniz ürünleri ile sağlanacak olan iyot, bu ihtiyacı önemli ölçüde giderilebilir. Bu noktada karşımıza yine beslenme alışkanlıkları çıkıyor” diyor.

TİROİD BEZİ YETERLİ TİROİD HORMONU ÜRETEMEYİNCE NE OLUYOR?

Tiroit bezinin birincil aktivitesi kandan iyotu alıp tiroit hormonu üretebilmek için konsantre etmek. Yeterli iyot olmadığı takdirde, bez yeterli tiroit hormonu üretemiyor. Bu nedenle iyot eksikliği, “hipotiroidi” oluşumuna neden oluyor. Sonuçta beyindeki hipofiz bezi, tiroit hormon düzeylerinin düşük olduğunu algılayıp tiroit bezine sinyaller gönderiyor. Bu sinyal, “tiroit stimulan hormon” (TSH) olarak adlandırılıyor. İsminden de anlaşılacağı gibi, bu hormon tiroit bezini hormon üretimi ve büyüme yönünde uyarıyor. Bu anormal büyüme ise “guatr” nedeni oluyor. İyot eksikliğinin sık olduğu bölgelerde, guatr sorunuyla sık karşılaşılmasının en önemli nedenlerinden birinin bu olduğu belirtiliyor. İyot düzeyinin kontrol edilebilmesi bu anlamda birçok rahatsızlığın önüne geçilmesi anlamına geliyor.

GELİŞMİŞ ÜLKELERDE DURUM NASIL?

“Hashimoto tiroiditi” gelişmiş ülkelerde guatr oluşumunun en belirgin nedeni olarak görülüyor. Bu, kişinin bağışıklık sisteminin tiroit bezine saldırması sonucu meydana gelen otoimmun bir bozukluk olarak değerlendiriliyor. Bez hasar gördükçe, yeterli tiroit hormonu sağlayamıyor. Hipofiz bezi, düşük tiroit hormon düzeylerini algılıyor ve tiroidi uyarmak için daha fazla TSH salgılıyor. Bu uyarı, tiroit bezinin büyümesine ve guatr meydana gelmesine neden oluyor. Guatrın bir diğer nedeninin ise “Graves” hastalığı olduğu belirtiliyor. Burada, kişinin bağışıklık sistemi “tiroit stimulan immunglobulin (TSI)” olarak adlandırılan bir protein üretiyor. TSH gibi, TSI da tiroit bezini uyararak büyümesine ve guatr meydana gelmesine neden oluyor. Ayrıca TSI, tiroit bezini aşırı tiroit hormonu üretimi açısından da uyararak hipertiroidiye neden oluyor. Hipofiz bezi aşırı tiroit hormonunu algılayıp TSH salgısını durdurmasına rağmen tiroit bezi büyümeye ve tiroit hormon üretimine devam ettiği için Graves hastalığı da guatr ve hipertiroidi nedeni olarak değerlendiriliyor.

HASTALIĞA YOL AÇAN DİĞER NEDENLER

“Multinodüler guatr” sık görülen diğer guatr nedenlerinden biri. Bu bozuklukta, hastaların tiroit bezlerinde büyümeye neden olan bir veya daha fazla nodül bulunuyor. Bu durum fizik muayenede sıklıkla nodüler olarak saptanıyor. İlk saptamada hastada büyük tek bir nodül veya birden fazla küçük nodül bulunabiliyor. Diğer guatr nedenlerinin aksine bu tip guatrın nedeni henüz tam olarak bilinmiyor. Guatra yol açan daha nadir başka nedenler de bulunuyor. Bunların bazıları genetik bozukluklara, diğerleri tiroitde travma veya enfeksiyona, bazıları da tümörlere bağlı (kanseröz veya iyi huylu) olarak ortaya çıkabiliyor.

TİROİDİN NEDENİNİ BELİRLEMEK ÇOK ÖNEMLİ

Tiroid bezinin tanısı fizik muayenede büyümüş bir tiroit bezinin ele gelmesi sonucu konabiliyor. Ancak, guatr varlığı tiroit bezinde bir anormalliği de gösterebildiği için guatrın nedenini belirlemek çok önemli görülüyor. İlk adımda, tiroit bezinin düşük veya yüksek aktiviteli çalışıp çalışmadığını saptamak için tiroit fonksiyon testleri yaptırılması gerekiyor. Daha sonraki testlere, bu testlere bağlı olarak karar veriliyor. Eğer tiroit bezi yaygın olarak büyümüşse ve hipertiroidiniz varsa doktorunuz Graves hastalığı tanısına yardımcı testlere devam ediyor. Hipotiroidiniz olması durumunda Hashimoto tiroiditiniz olabiliyor ve tanıyı doğrulamak adına ek kan testleri yapmanız gerekebiliyor. Guatr nedenini belirlemeye yardımcı diğer tanı testleri; radyoaktif iyot görüntülemesi, tiroid ultrasonografisi veya ince iğne aspirasyon biyopsisi olarak sıralanıyor.

TEDAVİ NEDENE BAĞLI OLARAK DEĞİŞİYOR

Tedavi guatrın nedenine bağlı olarak değişiyor. Guatr, diyetteki iyot eksikliğine bağlı geliştiyse, ağızdan alıma uygun hazırlanmış iyot ek desteği veriliyor. Bu durum guatr büyüklüğünü azaltsa da guatrın tamamen düzelmediğine dikkat çekiliyor.

Guatr, Hashimoto tiroidine bağlı geliştiyse ve hipotiroidi mevcutsa, günlük hap olarak tiroid hormon desteği sağlanıyor. Bu tedavi tiroid hormon düzeylerini normal aralığa getirse de çoğunlukla guatrı tamamen yok etmiyor. Tedaviyle guatr küçülebiliyor ancak bazen bezde oluşabilen fazla skar dokusu daha fazla küçülmeye izin vermiyor.

Bazı hastalarda cerrahi (uygun olmakla birlikte) tiroiditlerde rutin bir tedavi seçeneği olarak değerlendirilmiyor. Eğer guatr hipertiroidiye bağlıysa, tedavi sorunun nedenine göre şekillendiriliyor. Hipertiroidinin bazı tiplerinde, guatrın tedaviyle tamamen yok olabileceğine dikkat çekiliyor. Örneğin; Graves hastalığının radyoaktif iyotla tedavisi guatrın küçülmesini veya yok olmasını sağlayabiliyor. Guatrlar (örneğin multinodüler guatr) çoğu zaman normal tiroid hormon düzeyleriyle ilişkili oluyor. Uygun tanı konduktan sonra, bu tip guatrlar sıklıkla tedavi gerektirmiyor. Eğer herhangi bir tedavi önerilmediyse, gelecekte hipotiroidi veya hipertiroidi gelişebileceğinin bilinmesi gerekiyor. Ancak tiroid bezinin boyutuyla ilişkili sorunlar ortaya çıkarsa (guatrın hava yolunu daraltacak kadar büyümesi vb) cerrahi olarak çıkarılması gerekebiliyor. Guatr tanısı konduktan sonra düzenli aralıklarla (yılda bir) takip çok önemli görülüyor.