Matbaayı kim icat etti? Matbaayı kim buldu, ne zaman ve nasıl bulundu?
Matbaanın icadı insanlık tarihinde kültürel, bilimsel ve sosyal açıdan birçok önemli sonuçlar doğurmuştur. Eğitim imkânlarını arttıran, bilimsel ve kültürel ilerlemeyi hızlandıran matbaayı kim buldu? Matbaa kaç yılında bulundu? Avrupa'da kullanılmaya başlandıktan sonra Rönesans ve Reform gibi hareketlerin ortaya çıkmasına zemin hazırlayan matbaa ilk kez nerede icat edildi? Matbaanın icadı ile alakalı tüm bilgileri sizler için derledik.
Bugün de gazete ve dergi gibi yayınların var olması sağlayan, kitap basımını kolaylaştırarak insanların kitaba ulaşmasını mümkün kılan matbaa ne zaman icat edildi? İşte, tüm ayrıntılar.
Matbaayı Kim İcat Etti?
Matbaa ilk olarak Uzak Doğu’da Çin’de kullanılmaya başlanmıştır. Tarihteki ilk matbaa, harflerin ağaç plakalar üzerine oyulması ile oluşturulmuş ve MS. 593 yılında Çinliler tarafından icat edilmiştir. Ayrıca ilk basılı gazete MS. 700 yılında, ilk basılı kitap da MS. 9. yüzyılda Çin’de basılmıştır.
Matbaa İlk Kez Nerede İcat Edildi?
İlk önce kalıp şeklinde ardından ise ayrı harf tekniğinde kullanılan matbaa Çin’in Pekin şehrinde ortaya çıkmıştır. Harf kalıpları baştan pişirilmiş kil topraklardan oluşturulmuş; 13. yüzyıldan itibaren ise metal harf kalıpları kullanılmaya başlanmıştır. Budizm’in de etkisiyle hızla yayılan matbaa ilk olarak Japonya ve Kore’ye ulaşmış ve birçok dini kitap buralarda da basılmıştır.
Matbaa Nasıl İcat Edildi?
Ahşaptan yapılan kalıplarla kumaş ya da kâğıt üzerine yapılan baskıların tarihinin, MS. 1. veya 2. yüzyıla kadar dayandığı tahmin edilmektedir. MS. 11. yüzyıla gelindiğine Çinli mucit Bi Sheng ayrı harflerle baskı tekniğini icat etmiş ve bu icat matbaanın geliştirilmesinde büyük bir rol oynamıştır.
13. yüzyıldan itibaren ahşap harfler yerine metal harflerinde kullanmasıyla beraber matbaa Kore ve Japonya’ya kadar yayılmıştır.
Matbaanın batıya yayılması ise önce Türkler sonra da Müslümanlar sayesinde gerçekleşmiştir. MS. 9. yüzyıldan itibaren Doğu Türkistan’da yaşayan Uygur Türkleri matbaayı kullanmaya başlamış; İslam coğrafyasının Türkler ve Çinliler ile irtibat kurması sonucu ise matbaa kullanımı İslam dünyasına geçmiştir.
İslam dünyasında ahşap baskıyla yapılan birkaç örnek günümüze kadar ulaşmış olsa da matbaa tekniği pek fazla gelişmemiş ve baskılar uzun yıllar boyu el ile yapılmaya devam etmiştir. Ancak Avrupa’da matbaanın kullanılmaya başlanması ile beraber, İslam dünyasında matbaa kullanımı yaygınlaşma imkânı bulmuştur.
Avrupa’da ise ilk ahşap baskı tekniği, 14. yüzyıldan itibaren kullanılmaya başlanmış ve kâğıt ile kumaş üzerine çeşitli baskılar gerçekleştirilmiştir. 1450 yılında Johannes Gutenberg’in metal harflerle basım tekniğini bulmasıyla birlikte hızlı ve kaliteli baskı mümkün hale gelmiştir. Uzak doğuda uygulanan metal baskı tekniğine göre daha ileri olan bu yeni teknik ile ilk olarak Gutenberg İncili basılmış ve büyük bir başarı yakalayan bu icat kısa sürede önce Avrupa’ya sonra da dünyaya yayılma imkânı bulmuştur.
Osmanlı Devleti’nde ise ilk matbaa, İspanya’dan göçen Yahudiler eliyle 1493 yılında İstanbul’da kurulmuş ve İbranice, Yunanca ve Latince dillerinde birçok dini içerik basılmıştır. 16. yüzyıldan itibaren Ermenice ve Rumca da kitaplar basılmıştır. Osmanlı Devleti’nde ilk Türk matbaası 1727 yılında İbrahim Müteferrika tarafından kurulmuş ve ilk Türkçe ve Arapça kitap da 1729 yılında basılmıştır.
Matbaanın özellikle Avrupa’da kullanılmaya başlanmasıyla bilimsel, kültürel ve dini alanda birçok önemli gelişim yaşanmıştır. Matbaa ile birlikte kitap üretimi oldukça artmış ve 16. yüzyılda Avrupa’da yaklaşık 200 milyon kitap basılmıştır. Ayrıca kitap basımının kolaylaşması ile artan kültürel birikimin sonunda Reform ve Rönesans gibi iki büyük gelişme yaşanmıştır.
