Starlink üzerinden Tesla pazarlığı…

Tesla ve SpaceX’in kurucusu Elon Musk’ın Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan dâhil birçok liderle görüşmesi sonrası Tesla yatırımı nereye gidecek tartışması yaşanırken Suudi Arabistan da bu yatırımı çekmek için ortaya çıktı. Suudi Arabistan sadece Körfez’deki ülkelerle değil yakın coğrafyasındaki tüm devletlerle yatırım çekmek ve ticaret merkezi olmak için yoğun bir yarış içinde.

Cumhurbaşkanı Erdoğan daha önce Tesla’nın 7’nci fabrikasını Türkiye’de kurması için çağrı yapmış olması sebebiyle Musk ile görüşmesinde nelerin konuşulduğu merak edilirken başka konularda da somut gelişmeler, ilerlemeler olduğuna dair işaretler var. Konuştuğum önemli isimler de bu durumu teyit etti.

Ulaştırma ve Altyapı Bakan Yardımcısı Ömer Fatih Sayan, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Musk ile görüşmesi sonrası SpaceX'in en önemli projelerinden birisi olan ve alçak yörünge uydu hizmeti sunan Starlink’in ülkemizde de faaliyette bulunmak istediğini açıkladı. Sayan’ın açıklaması şöyle:“Bu taleplerine istinaden, bugün Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumumuzda (BTK) SpaceX yetkilileri ile verimli bir toplantı gerçekleştirdik. Toplantı neticesinde; 25 Eylül 2023 Pazartesi günü uydu hizmetleriyle ilgili paydaşlarımız başta olmak üzere tüm haberleşme sektörümüz ve kamuoyu görüşlerini alacağız.”

Sayan’ın bu açıklamasıyla umarım zorlu rekabette Tesla fabrikasının Türkiye’ye gelmesine yönelik ümitli bir bağlantı vardır. İtalya, Fransa, İspanya, Hindistan ve son olarak Suudi Arabistan da Tesla yatırımını çekmek isteyen ülkeler listesine eklenmişti. Musk da bu ilgiyi diğer projeleriyle birlikte değerlendireceğinden Starlink önemli bir detay.

Yaptığım araştırmalarda şunu öğrendim. Elon Musk Starlink için lisans istiyor. Diğer ifadeyle sürekliliği olan bir iş birliği arzuluyor ve bunun için lisans talep ediyor. Türkiye de bazı şartlarla bu talebe “evet” diyor. Eğer Starlink’te Ulaştırma Bakanlığı’nın talep ettiği güvenlik meselelerinde SpaceX garanti verirse, Türkiye teknik altyapıyı hızla hazırlamak için çalışacak. Türkiye’nin ikinci talebi de Tesla yatırımı.

Şu an Starlink’e lisans verilebilmesi için güvenlik meselesi bir numaralı aşılması gereken husus. Cumhurbaşkanı görüşmede Elon Musk’ı İzmir’de 27 Eylül – 1 Ekim arasında yapılacak TEKNOFEST’e davet etti. Şayet Musk TEKNOFEST’e katılırsa bu Türkiye’de çok önemli yatırım adımına işaret edecektir.

Ancak Tesla yatırımını çekmek kolay bir iş gibi durmuyor. Musk’ın kapısını çalan ülke sayısı çoğaldıkça onun şartları ve diğer projelerine yönelik pazarlıklar da masaya geliyor. Tesla’nın Çin ve Almanya’daki fabrikaları ile Meksika’daki yeni yatırımı sonrası bakalım nasıl bir gelişme olacak. Musk’ın tercihi neye göre şekillenecek?

Tesla yarışına son katılan Suudi Arabistan ile ilgili haberleri Elon Musk, X platformundan yalanlasa da bu konuda Suudi yönetimi kararlı görünüyor. Körfez’de Birleşik Arap Emirlikleri ile rekabet halinde olan, Suudi Arabistan’ı ticaret ve turizm merkezi haline getirmek isteyen Suudi yönetimi ekonomisini çeşitlendirerek, petrole bağımlılığını azaltma stratejileri çerçevesinde otomotiv sektöründe de ağırlığını hissettirmek istiyor. Tesla'nın önemli rakiplerinden Lucid Group’un çoğunluk hissesine sahip olan Suudi Arabistan, Musk’ın 2023 sonuna kadar Tesla için yeni bir fabrika yeri seçeceğini açıklamasıyla harekete geçen ve kesenin ağzını açan son ülke…

Ticaret Bakanlığı, tüketicileri “aptal” yerine koyan online satış sitelerine yönelik çok önemli bir adım attı. Hemen her sektörden online satış siteleri son dönemde sahte yorumlarla tüketicileri kandırmaya başlamıştı. Bazı yabancı tanıdıklarım da Ege ve Akdeniz’deki otellerin online satış kanallarındaki yorumlara ve verilen yıldızlara dikkatimi çekmiş, “ilgisi olmayan bir tabloyla” karşılaştıklarını bana iletmişlerdi.

Ticaret Bakanlığı işte bu durumu haklı olarak “haksız ticari uygulama kabul ettiğini” duyurdu. Bakanlık bünyesindeki Reklam Kurulu da son toplantısında 138 dosyayı incelemiş ve bin 346 dosyada “reklam durdurma” ile birlikte 64 milyon 141 bin lira para cezası uygulamış. Bu konuda denetimlerin daha sık yapılması, para cezasıyla birlikte erişim engelinin de getirilmesi gerekir. Başka türlü “sahte olumlu yorumlar ve yüksek yıldızlı puanlarla” mücadele şansı yok. Hem haksız rekabet hem haksız kazanç hem de toptan ilgili sektörlerin olumlu gelişmesini engelleyen bu tarz eylemlere göz yumulmamalı…

Hatta bir adım daha ileri gidip, insan sağlığını yakından ilgilendiren ve uzmanlık gerektiren bazı sektörlerde faaliyet gösteren online satış kanalları için ciddi düzenlemeler yapmak da gerekir.

Karadeniz gazının ilk defa sisteme verilmesi Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın iştirakiyle 20 Nisan 2023’te, Karadeniz Doğal Gazı Devreye Alma Töreni ile gerçekleşmişti. Öncesinde sistem test edildi ve gaz basılmaya başlandı. Peki kesintisiz olarak Karadeniz doğal gazı ne zaman ve hangi miktarda sisteme verilmeye başlandı?

Yaptığım araştırmaların neticesi şöyle: 30-31 Ağustos’ta TPAO yetkilileri 4-5 kuyudan temin ettikleri doğal gazı kesintisiz olarak sisteme vermeye başlamışlar. Sisteme verilen günlük doğal gaz miktarı ise duruma göre 1,6 milyon ile 2 milyon metreküp arasında değişiyormuş. Miktarın kuyularda yapılan çalışmaların paralelinde giderek artacağı ifade ediliyor.

Sondaj çalışmaları sonrasında TUNA-1 kuyusunda 320 milyar metreküplük rezerv olduğu belirtilmiş sonra ilave sondajlarla rezerv miktarı 405 milyar metreküpe yükseltilmişti. Fatih ve Kanuni sondaj gemilerinin çalışmalarıyla rezerv miktarı 540 milyar metreküpe çıkmış, Yavuz gemisinin katılımıyla Sakarya sahasındaki gaz miktarı 652 milyar metreküp olarak duyurulmuştu. ÇAYCUMA-1 kuyusunda 58 milyar metreküp rezerv keşfi sonrası Karadeniz’deki gaz rezervi 710 milyar metreküpe yükselmişti.

Sondaj çalışmaları sonrasında keşfedilen gazın 2023’te sisteme verileceğinin açıklanmasına bazı çevrelerin mesafeli durduğu dönemde, bu köşede küresel ölçekte şartların Türkiye’nin lehine olduğuna dikkat çekerek 2023’te gazın sisteme verilebileceğini yazmıştım. Nitekim öyle oldu? Dünyanın çeşitli bölgelerinde bulunan gaz ancak 6-7 yılda sisteme verilebiliyor. Türkiye’nin bu zamanı 3 yıl indirmesi tartışılmıştı. Fakat o tarihlerde dünyada keşfi yapılan gaz sahası yok gibiydi. Bu alanda çalışan teknik firmalar da iş kolluyordu. İşte bu tablo ve Türkiye’nin proaktif tutumu süreci hızlandırdı.

Bir not; Sakarya Sahası’ndan ilk etapta günde 10 milyon metreküp gazın sisteme verileceği açıklanmıştı. Henüz o miktara yaklaşmış değiliz. Yılsonu itibariyle Aralık gibi 10 milyon metreküpe ulaşılacağı bekleniyor. Karadeniz’deki tüm sahalar hazır hale geldiğine ise günde 40 milyon metreküp doğal gazın sisteme verilmesi planlanıyor.