THY 'Crystal' business koltuğuyla uçmaya hazırlanıyor

Türk Hava Yolları (THY) kısa süre önce iştiraklerinden TCI Kabin İçi Sistemleri AŞ (TCI), Uçak Koltuk Üretim Sanayi AŞ (TSI) ve Cornea Havacılık Sistemleri AŞ’yi TCI çatısı altında birleştirmişti. Birleşmeden önce bir durgunluk içine giren bu şirketlerin son durumunu merak ediyordum. Cevabını Dubai Airshow’da kısmen koltuk tarafında buldum.

TCI Genel Müdürü Müjdat Uludağ ve Satış Müdürü Ahmet Özyılmaz ile uzunca koltuk sohbeti yaptık. Zira bu fuara iki ayrı koltuk modeliyle gelmişlerdi. Şirketlerin birleşmesi sonrası yeni gelişmeler ve atılımlar hakkında da bilgiler aldım. Açık söyleyeyim kendine güvenen dinamik bir ekiple karşılaştım.

Fuarda özel bir alanda herkese gösterilmeyen bir yerde iki koltuk modeli tanıtılmak üzere getirilmişti. Düşük maliyetli havayollarının kullanacağı Milligram modeli açık halde, ama sadece ilgililere sergilendi. Fakat diğeri THY’nin sır gibi sakladığı ‘Crystal’ ise kopyalanma korkusuyla sürekli örtü altındaydı. Üzerindeki örtü sadece iş birliği yapma ihtimali olan ilgili şirket yetkilileri için kaldırıldı. THY’nin uzun menzilli, geniş gövde uçaklarının tamamında kullanacağı yeni business koltuk modeli ‘Crystal’i ben de test ettim.

Uçak koltuğu tasarlayıp, üretip, sertifikaları alıp, uçağa koymak kolay bir iş değil. Özellikle çok fonksiyonelli, konforlu, özel aydınlatmalı, tam yatar business koltuk işi hiç kolay değil. Yıllardır bu alanda faaliyet gösteren önemli şirketler, rakipler var. THY yönetimi de öyle zannediyorum ki uçak koltuğu üretimine girmeden önce bu işin bu kadar zor, meşakkatli olduğunu tahmin etmiyordu.

Koltuk üretim ekibi kurmak, özgün tasarım yapmak, özel malzeme geliştirmek, üretmek ve pazarlamak derken THY işin inceliklerini, piyasasını öğrendi. Ciddi tecrübeler edindi. İşten anlamayanlar ayıklandı, süreç hızlandı. Daha önce ekonomi sınıfı için geliştirilip başta THY olmak üzere çeşitli havayollarında kullanılan ‘Epianka’ modeli koltuklardan edinilen tecrübelerle daha hafif, yaklaşık 8 kg ağırlığında ekonomi sınıfı Milligram üretildi.

TCI Satış Müdürü Ahmet Özyılmaz, yakında THY’nin düşük maliyetli şirketi AJet’te bu koltuklar kullanılmaya başlanacağını söyledi. Bu cuma Sabiha Gökçen Havalimanı’nda AJet’in yeni logolu uçak gövde giydirmesi ve “Milligram” koltuklu yeni kabin içi tanıtılacak. Pegasus Havayolları da uçak koltuklarını yenilemek için kısa süre içinde ihaleye çıkacak. Yerli ve milli “Milligram” bu ihalede bakalım ipi göğüsleyecek mi? Hitit – THY iş birliğinin, TCI – Pegasus olarak devam etmesi ülkemizin hayrına olacaktır. Elbette önce müşteri isteklerini karşılayacak bir ürün olması gerekir. Bu açıdan da bir sıkıntı görünmüyor. Asıl sıkıntılı husus yabancı ürün hayranlığı ve içerde rakip olarak görülen ve milli şirketlerle iş birliği yapmama hastalığı. “Milligram koltukları THY’nin iştiraki SunExpress’te kullanılacak mı?’ diye sordum. Henüz böyle temayül yokmuş.

Uçakların kullandığı her malzeme özel süreçlerden ve sertifikalardan geçiyor, bu nednele belli özellikleri olması gerekiyor. Düşük maliyetli havayolları için üretilen koltuklarda da 3 husus aranıyor. Hafif olacak, yolcuya daha fazla yaşam alanı sunacak ve yenilikçi tasarıma sahip olacak. Ahmet Özyılmaz’ın izahatlarıyla ‘Milligram’ koltuğu test ettiğimde, diz mesafe alanının çok iyi tasarlandığını, ciddi bir ferahlık hissi verdiğini gördüm. 8 kilogramın altında ve fütüristtik bir tasarımı var.

Gelelim asıl sürprize…

Müjdat Uludağ’dan özellikle yeni geniş gövde business koltuk hakkında detaylı bilgiler almaya çalıştım. Çünkü THY’nin daha önce buna benzer bir koltuk çalışması olmuştu. “Royalux” adı verilen business class koltuk Airbus A320 ile A350 ve Boeing 737 ile 787 aile modellerinde kullanılmak üzere tasarlanmıştı.

O projeden geniş gövde (wide body) uçaklar için business class tam yatar (full flat seat) projesine; ‘Crystal’e geçilmiş.

Dubai Airshow’da ‘Crystal’in örtüsünü kaldırıp, Müjdat Uludağ’ın bilgilendirmesi eşliğinde test ettim. THY’nin Boeing 787’lerde kullandığı koltuklardan çok daha rahat, çok daha kişiselleştirilmiş alan sunan, tam yatar hale geldiğinde bir kutuya girmiş gibi kendinizi hissetmeyeceğiniz güzel bir tasarım ortaya çıkmış. İyi bir aydınlatması ve geniş bir kabin içi eğlence ekranı var. Artık uçaklarda yansımayan, küçük ışık huzmelerini bile ortadan kaldıran ekranlar kullanılıyor. Ben de sadece bu hatırlatmayı yaptım. ‘Crystal’ uzun seyahatlerde yolcuyu tam dinlenmiş bir halde menzile ulaştıracak şekilde tasarlanmış. Sadece tam yatar hale gelen koltukta uyumaktan bahsetmiyorum. Çalışmak isteyen yolcuya da geniş, yormayan bir alan sunuyor. Yemek masasının konumu, işlevselliği ve diğer ince dokunuşlar ‘Crystal’i Hamburg Kabin Ekipmanları Fuarı’nda ödüle taşıyabilir.

Fotoğrafını merak ediyor olabilirsiniz, ama şimdilik ‘Crystal’in görüntüsü yok. Tam hazır hale gelene kadar paylaşılması istenmiyor. Mayıs 2024’te Hamburg’ta yapılacak olan Kabin Ekipmanları Fuarı’nda ilk lansmanı yapılacak. Sertifikasyon sürecinin tamamlanmasıyla birlikte önce THY uçaklarında, sonra çeşitli havayollarında görmeye başlayacağız. THY’nin tüm geniş gövde uçak filosundaki Boeing ve Airbus uçaklarında bu koltukların kullanılması planlanıyor.

TCI ekibi yakında tanıtımı yapılacak AJet filosunun tamamını uydu interneti ile donatmayı hedefliyor. TCI-Turksat ana üstleniciliğinde yakın yörünge uyduları kanalıyla AJet uçaklarına internet sağlamak için çalışmalar yapılıyor. AJet’ten sonra da THY uçaklarına yakın yörünge kanalıyla internet hizmeti götürülmesi hedefleniyor.

THY Teknik’te Dubai mini zirvesi

Dubai Airshow’da Türk Hava Yolları’nın iştirak şirketleri; Turkish Technic (THY Teknik), Turkish Cargo ve TCI Kabin İçi Sistemleri AŞ aynı stantta yer aldı. Çok sayıda yabancının iş birliği için uğradığı Turkish Technic aynı zamanda fuarı ziyaret eden Türk yetkililerin ve özel sektör temsilcilerinin buluşma noktası gibiydi. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, Bakan Yardımcıları Dr. Ömer Fatih Sayan ile Enver İskurt, Sivil Havacılık Genel Müdürü Prof. Dr. Kemal Yüksek, SHGM Ulaşım Daire Başkanı Sefa Ceyhan ve sektörden; ICA Yatırım ve İşletme AŞ Genel Müdürü Serhat Soğukpınar ile TASECS İklimlendirme AŞ Genel Müdürü Sabahattin Onay’la THY Technic’te Dubai Airshow’u Türk sivil havacılığını, küresel ölçekte endüstrinin gelişimini konuştuk, değerlendirdik. TCI Yönetim Kurulu Üyesi Halil Tokel’in ev sahipliğinde Bakan Yardımcıları Sayan ve İskurt ile mini bir havacılık zirvesi de yaptık denebilir.

Ayrıca Dubai Başkonsolosumuz Onur Şaylan’dan da Türkiye’den fuarı ziyaret eden resmi heyetlerimiz olduğunu öğrendim.

Roketsan artık SİHA’lar kanalıyla BAE’de

Dubai Airshow’da standındaki ürünleriyle Türkiye’yi temsil eden tek şirketimiz Roketsan’dı. Dünyanın en önemli sivil ve askeri havacılık etkililiğinde Roketsan hem bu bölgeye yönelik öne çıkan ürünlerini sergiledi hem de Birleşik Arap Emirlikleri’nin (BAE) en büyük savunma ve havacılık şirketleri grubu EDGE Group ile gelişmiş akıllı silah teknolojilerinin ortak geliştirilmesine yönelik yeni bir anlaşma imzaladı. Fuarda, Roketsan İleri Teknolojiler ve Sistemler Genel Müdür Yardımcısı Cenk Önen ve Roketsan Pazar Geliştirme ve Tanıtım Direktörü Mustafa Odabaş ile Körfez ülkelerinde Roketsan’ın konumunu da konuştum. BAE ile ilk önemli ilişkinin 2004’te kurulduğunu vurgulayan Mustafa Odabaşı, TR 122 Topçu Roket Sistemi’nden 10 bin adet verdiklerini söyledi. Sistemin Temmuz 2004’te artı 55 derecede test edilerek alındığına dikkat çeken Odabaşı, artık Silahlı İnsansız Hava Araçları (SİHA) kanalıyla MAM-L ve MAM-T gibi mühimmatlar sağlamaya başladığımızı söyledi.

Roketsan, Dubai Airshow’da Sungur Hava Savunma Sistemi, Atak Helikopteri ve SİHA’larda kullanılmasıyla dikkat çeken Cirit (Stinger muadili ilk Türk güdümlü füzesi), başta SİHA’lar olmak üzere kara, deniz ve hava platformlarından atılabilen Seyir Füzesi Çakır ve en uzun menzilli seyir füzesi SOM gibi dikkat çeken ürünlerini sergiledi. BAE’nin satın aldığı Türk SİHA’larında Roketsan mühimmatları kullanıldığı için burada tanıtımları da önemli. Netice itibariyle platform ürünler geliştirip, pazarlayabilmek aynı zamanda çeşitli ürünlere de alan açıyor.

Dubai Airshow aynı zamanda Emirates’in yeni ürünlerini, uçaklarını, kabin içi konseptlerini, havalimanı uygulamalarını ve havacılığa bakışını ortaya koyduğu bir fuar. En büyük atılımlarını, uçak siparişlerini de dünyanın en önemli 3 havacılık etkinliğinden biri haline gelen, küresel havacılık buluşmalarının gerçekleştiği bu fuarda duyuruyor. Bu yıl da öyle oldu.

Boeing’e 52 ve Airbus’a 6 milyarlık dolarlık yeni uçak siparişleri verildi. Emirates’in düşük maliyetli havayolu markası FlyDubai de Boeing’e 11 milyar dolar değerinde 30 adet geniş gövde 787-9 siparişi verdi. Filosunun tamamı Boeing 737 dar gövdeden oluşan düşük maliyetli havayolu FlyDubai böylece geniş gövde segmente de rekabeti başlatacak.

Emirates 2035’e kadar filosuna dahil edilmek üzere 310 geniş gövde uçak siparişi vermiş durumda. En büyük A380 jumbo jet kullanıcısı olan Emirates, 2040’a kadar bu uçakları kullanmak için kabinlerini baştan sona yeniliyor. Çift katlı jetin ömrünü optimize etmek amacıyla 1,5 milyar dolarlık anlaşmalara imza attı. Ben de bir gurup havacılık editörüyle Emirates Engineering Center’da “Airbus A380 Retrofit Turu” yaptım. Tamamen yenilenen dört sınıflı A380, first, business ve ekonomi class kabinlerinin yanı sıra en yeni premium ekonomi koltuklarını da test ettim. A380 adeta sıfır uçağa dönüştürülüyor. Yeni premium ekonomi sınıfı koltuklarla da yakında İstanbul’a uçmaya başlayacak.

Halihazırda dünyanın en büyük geniş gövdeli yolcu uçağı operatörü olan Emirates, Dubai Dünya Ticaret Merkezi’nde (DWTC) ultra modern bir mühendislik tesisi yapıyor. Uçak filosunu 2040’lı yıllarda bu tesiste hazırlamak için 950 milyon dolarlık yatırım planı yapmış. Airbus A350, Boeing 777X-9 ve mevcut Boeing 777-300ER uçaklarından oluşacak filosunu yeni nesil Safran koltuklarıyla donatmak ve ilave hizmetler almak için 1,2 milyar dolarlık sözleşme imzaladı.

Fuar boyunca salondaki standında, statik alandaki uçağında ve Emirates Chalet’te misafirlerini ağırladı. Emirates Ticari İşleri Başkanı Adnan Kazım ile fuarda biraya geldim. Başta 6 aylık 2,56 milyar dolarlık rekor kâr olmak üzere şirketin gelecek vizyonuna dair bilgiler aldım.

Dubai Airshow’da Suudi Arabistan’ın yeni premium havayolu Riydah Air de bir uçağını sergileyerek Emirates ile rekabet edecek şekilde planlarını açıkladı. Sektörde hemen herkes gelecekte Emirates-Riyadh Air rekabeti yaşanacağını konuşuyor.

Orta Doğu’dan 8 saatlik bir uçuşla dünyanın yüzde 80’inini kapsayan nüfusa erişiliyor olması rekabeti daha da yoğunlaştırıyor. Bu sebeple Dubai Uluslararası Havalimanı halihazırda yıllık 100 milyon yolcu olan kapasitesini 2026 yılına kadar 120 milyona çıkarmayı hedefliyor.

Suudi Arabistan da uluslararası uçuş noktasını 250’nin üzerine çıkarmak için çalışmalar yapıyor. Dubai Airport ve Emirates ile yarışacak, dünyanın çeşitli noktalarına uçuş bağlantısı verebilecek donanımda Riyadh Air’i ve Riyad’ta yeni bir havalimanını organize ediyor. Türk Hava Yolları ve İstanbul Havalimanı için de ciddi bir rakip geliyor denebilir. Suudi Arabistan’ın bu adımı aynı zamanda bölgede ekonomik rekabeti de üst seviyeye çıkaracak.