Donald Trump’ın seçilmesi zenginleri daha da zengin etti, küçük yatırımcı bile hisse senetlerindeki rekor artışla para kazandı. Hiç kimse Elon Musk kadar şanslı değildi ama. Tesla hisseleri Trump’ın seçilmesinden bu yana, sadece bir haftada, yüzde 40 değer kazandı. Musk seçim için cebinden 100 küsur milyon dolar harcamıştı, borsanın ralli yapmasıyla servetine milyarlarca dolar katarak yatırımın, ya da oynadığı kumarın, karşılığını haydi haydi aldı.
Elon Musk geçen haftadan beri Trump’ın yanında. Erdoğan tebrik etmek için aradığında birlikte akşam yemeği yiyorlardı. Zelenski aradığındaysa Trump telefonu ona uzatarak Musk’ın Amerika’yı da ilgilendiren çok önemli bir çatışmanın tarafı olduğunu ilan etmiş oldu. Dün de seçim öncesi vaat ettiği gibi Elon Musk’ın da yer alacağı, devletin verimliliğini sağlayarak yeni bir hükümet birimi kurulacağını açıkladı Trump. Böylece Elon Musk sadece dışarıdan destekçi değil, Trump hükümetinin resmi bir parçasına da dönüştü. Tabii aile fotoğrafına da girdi.
ŞİRKETLER SORUŞTURMA ALTINDA
Kurulacak yeni birim fazlasıyla muğlak. Bir kere daha önce hükümetin böyle bir birimi yok. Devletin verimliğini, tasarrufunu sağlayacak bir birimin en önemli hedefi personel sayısını azaltmak olacak kuşkusuz. Ama yeni kurulacak bu daireye de devlet elemanlar almak zorunda. Dahası, New York Times’ın hatırlattığı gibi benzer bir girişim Bill Clinton döneminde başlatıldığında vaadinin çok altında kalmış, belli ölçüde tasarruf sağlansa da beklendiği gibi devleti yeteri kadar küçültememişti.
Musk yeni görevinde büyük ihtimalle iş dünyanın hiç hoşlanmadığı regülasyonların gevşemesini ya da büyük ölçüde kaldırılmasını isteyecek. Devletin denetim mekanizmaları vatandaşın hakkını korur ama iş dünyasını yavaşlatır. Musk ise bugüne kadar hiçbir şey icat etmediği halde kendisini büyük bir mucit olarak görüyor—buna inananlar da var—ve devletin önünü kesmesini istemiyor.
Şirketlerinin devletle 10 milyar doları bulan ihaleleri var. SpaceX tek başına NASA’nın bütün programını dikte ediyor adeta. Tesla hükümetin belli birimleri için, savunma bakanlığı da dahil, araç üretip satıyor. Devletin başka birimlerininse Musk’ın şirketleri hakkında devam eden soruşturmaları var. Tesla otomobillerin yaptığı kazalar ya da Neuralink’in geliştirdiği teknolojiler ineleme altında.
Tesla’nın gelişimi için yeni dönemde özellikle sürücüsüz otomobil teknolojisi önemli. Şirket kısa süre sonra Los Angeles’ta yaptığı sunumda otonom taksileri sundu. Ama vaatleri ve üretim takvimi, teknolojinin ne kadar hazır olduğu fazlasıyla muğlaktı.
Musk’ın bu vaatlerinin ne kadarını hayata geçirebileceği tartışmalı. Yer altına yapmayı düşündüğü ‘hyperloop’ tünellerin hiç verimli olmadığı, aksine çok masraflı olduğu ortaya çıktı. Projeler başladığı yerde ilerlemedi. Benzer şekilde otonom taksi konusunda da Alphabet’in sahibi olduğu Waymo birkaç adım daha ileride. Sürücüsüz Waymo taksiler şu anda Los Angeles ve San Francisco gibi şehirlerde dolaşıyor, uygulamadan çağırıp gideceğiniz yere gidebiliyorsunuz.
Tesla’nın bir avantajı yazılım konusundaki üstünlüğü. Otonom sürüş özelliği tüketiciye satılan araçlarda epeydir var ve ‘beta’ sürümünde. Bugüne kadar birebir konuştuğum hiçbir Tesla sahibinin kullandığına tanıklık etmedim. Bazı Über şoförleri kullanmaktan korktuklarını söylediler bana. Fakat bu özelliği kullananların çektiği pek çok video var ve bazılarında da araç dur işaretlerini görmezden gelerek kazalara yol açıyor.
APAÇIK ÇIKAR ÇATIŞMASI
Devletin denetimi bu gibi yazılımların kusursuz işlemesi için önemli. Silikon Vadisi yıllarca devlet denetimi olmadan büyümeye, bol ‘bug’lı ürünler üretip onları yamayla kapatmaya alıştı. 90’larda Windows kullanıcıları ekranın kitlenmesini, bilgisayarın yeniden başlatılmasını, sorunların giderilmesi için bazen yıllarca beklenmesini iyi hatırlar.
Bugün de hala piyasaya sürülen pek çok teknolojik ürün hatalı. Ama ‘patch’ üretimi ve dağıtımı çok daha hızlı, hatta bazen yazılımın yeni sürümüyle aynı anda geliyor. Otomobil teknolojisiyse hala bilgisayar şirketlerinin çok gerisinde, değişime çok daha yavaş adapte oluyor. Daha da önemlisi hataların düzeltilmesi birkaç güncellemeyle olmuyor.
Musk’ın Cybertruck’larında bir gaz pedalı problemi var mesela ve birçok kişi kaza yaptı. Bu gibi araçlardaki ‘bug’ bilgisayarı kapatıp açmaya benzemiyor, bazen insan hayatına da mal oluyor.
Devlet soruşturmaları hatalı üretim ihtimallerini, üretimden kaynaklanan kazaları didik didik ediyor ve kazalarda ölen insanların hesabını soruyor. Bu yüzden hayati önem taşıyor regülasyonlar. Elbette vakit alıyor, ciddi bir insan kaynakları ve bütçe ayrılması gerekiyor ve iş dünyası açısından gelişimi yavaşlatıyor.
Devletin önceliği vatandaşın güvenliğini mi korumak iş dünyasının karlılığını mı? Musk’ın hükümette yer alması apaçık bir çıkar çatışması. Donald Trump da iş dünyanın kalkınmasına öncelik veriyor. Bu açıdan, görünürde mutlu bir birliktelik gibi. Ama şimdilik.
ŞİDDETLİ GEÇİMSİZLİK KAÇINILMAZ
Kara Swisher gibi Silikon Vadisi’nin nabzını çok iyi tutan ve Elon Musk’ı da tanıyan gazeteciler bu ilişkinin çok yakında kendi içinde infilak edeceğini düşünüyor. Elon Musk’ın öngörülemez, egomanyak ve problemli bir insan olduğu biliniyor. Donald Trump da öyle. İki büyük ego nerede olursa olsun er geç çatışmaya mahkumdur ve en azından oturduğu koltuk olarak Musk’tan daha kuvvetli olan Trump’ın bir aşamada bu evlilikten bıkma ve nikahı atma ihtimali var. Trump’ın bir önceki evlilikleri hep sorunlu bitti: aldatma, hatta tecavüz iddialarıyla. Musk’la da şiddetli geçimsizlik kaçınılmaz görünüyor.
Evlilik metaforlarını boşuna kullanmıyorum. Podcast’inden sosyal medyaya, Amerikan televizyonlarının geleneği gece talk-show’larına kadar bugünlerde Elon Musk’tan herkes “first lady” olarak bahsediyor. Hatta Başkan’ın resmi eşi, gerçek ‘first lady’ Melania’ya gönderme yaparak “Elonia” diye isim takıldı.
Beyaz Saray’a taşınmak istemediği konuşulan gerçek first lady’nin boşluğunu çok iyi doldurdu şimdilik Musk. Trump aile fotoğrafında Melania yoktu ama Zelig gibi her yerde biten Elon Musk kareye girmeyi başarmıştı. Suratında lakabını fazlasıyla hak ettiğini belli eden bir sırıtışla.
