Petrol uzmanından OPEC toplantı değerlendirmesi: Petrol fiyatları fırlayabilir

Palaz’a sorularımız ve yanıtları şöyle:

-Geçen hafta petrolle ilgili neler oldu?

Texas petrolünün varili 20 dolar civarında başladı ama 30 doları geçip cuma gününü 29 dolar ile kapattı New York borsasında. Fiyatların, 1 Ocak’tan beri yüzde 40 civarında düştüğü bu günlerde virüsün etkisiyle dünyamız ana enerji kaynağını oluşturan petrolde tarihte görülmemiş bir kriz yaşamaktadır.

-Bu arada fiyatlar da yükseliyor…

Bir haftada petrol fiyatı yüzde 50 arttı. Son iki haftada ki bu üçüncü söyleşimiz. Şimdi ortada iki büyük olay var bunları ayırmamız gerekiyor olup biteni anlamak ve ileriye dönük makul rasyonel tahminlerde bulunmak için. Dünya petrol tarihinde petrol fiyatları bu kadar hareketli bir dönem geçirmemiştir. 1973’teki Arap ambargosu olarak bilinen dönemde dahi değişimin boyutları bu seviyede olmamıştı.

Günümüzdeki petrol fiyatlarındaki olağanüstü oynaklığa sebep olan iki hafta öncesine kadar iki önemli etken vardı ama bugün bu bir etkene indirgenmiştir: COVID-19 virüsü.

-Virüs, petrol fiyatlarını etkilemeye devam edecek mi?

Petrol fiyatlarındaki oynaklık bu virüsle mücadeleye göre önümüzdeki haftalarda da değişkenliğini koruyacak görünüyor. Petrole olan talepte beklenmedik tarihi bir düşüş yaşanmaktadır, bunu şok olarak da tanımlamak mümkün değildir. Buna, petrolcüler için “felaket” demek doğru olur.

Bu virüs ile talep, şu anda gelen rakamlar sürekli değişmesine rağmen, günde en az 15 milyon varil düşmüş ve bunun ay sonuna kadar 25 milyonu bulacağını öngörmekteyiz. Dünyanın günlük petrol tüketimi kriz öncesi 98-100 milyon olması beklenirken bunun yüzde 20’lere varan bir düşüş göstermesi bütün petrol üreten ülkeleri gafil avlamış durumdadır.

-Şimdi üretim kısıtları konuşuluyor

Evet, bu saatten sonra Arabistan şu kadar fazla üretecek, Rusya bu kadar fazla üretecek bunları tartışması farklı bir dönüş yapıp rekabet yerine hangi üretici ülke ne kadar üretimi kesmeli konusu üzerinde konuşmalar olmakta. Bugün, OPEC+ ülkeleri video konferans ile görüşecekler bu geçen pazartesi olması bekleniyordu ertelenmişti. Petrol fiyatlarının tespitinde şu anda virüs direksiyondadır, üretici ülkelerin şimdi işbirliği dışında bir çözümleri kalmamıştır.

-Bu görüşmeler hakkında neler söyleyebilirsiniz?

Bu görüşmelerle hepsi belirli bir kısıntıya gidecektir. Anlaşma olursa petrol fiyatlarında bir canlanma olur, anlaşma olmaz ve görüşmeler sürüncemede kalırsa petrol fiyatları tekrar dibe vurur.

3 Nisan Cuma günü ABD Başkanı Donald Trump ABD’li petrol şirketlerinin CEO’ları ile toplantı yaptı ve çıkışında her şeyi pazarın akışına bırakmanın doğru olacağını söyledi, bu şirketlerin yöneticilerinin işlerini iyi bilen çok yetenekli kişiler olduğunu gördüğünü söyledi. Ben şahsen onların nasıl düşündüğünü çok iyi biliyorum ve onların Başkan’dan talebi şudur: “Devlet hiç müdahale etmesin bırakınız pazar kendi dengesini bulsun”. Bunun tercümesi ABD’de kaya petrolü üretimi ciddi bir düşüş görecek, 6-12 ayda durmaya varabilir.

OPEC’in günlük üretim kotası 1 Nisan öncesi 25 milyon varil civarındaydı. 100 milyonluk dünya pazarında 25 milyon talep düşüşü olursa zaten Ocak ayı itibarıyla 25 milyon civarında ihracat yapan OPEC’in bu probleme tek başına derman olmasını beklemek, hatta OPEC+ ihracat yapan ülkelerin Ocak 2020 itibarıyla toplam 41 milyon varil ihracat yapan ülkelerin bir şekilde çözüm bulmalarını düşünmek gerçekçi olmayacaktır.

-Bugünkü toplantıyla ilgili beklentiniz nedir?

Video konferanslı toplantıdan benim beklentim fazla değil. Ciddi kesintilerin sözü verilecek ama bunu denetlemek uygulamak çok zor olacak. Şikayetler, suçlamalar bunların hepsi yaşanacak şeyler. O halde ABD’li dev şirketlerin CEO’larının “Bırakalım pazar kendi yolunu bulsun” sözleri ve bu sözlerle ne demek istediler? Pazar nasıl bir yol bulacak kendisine?

Yani 3 aydan başlayarak ciddi bir kaya petrolü üretiminde düşüş olacak. Fiyatlar düşük gitmeye devam ettiği sürece kaya petrolü dışında da birçok kuzey Amerika petrolü karada ve denizde azalacak. Texas dünyada petrol üretiminde 5. büyük ülke olurdu eğer bağımsız olsaydı. Kaya petrolünün dışında maliyeti pahalı dünyadaki bütün petrol üretimi tehdit altında olacak. Aynı şekilde maliyeti pahalı olmasa da kıymeti düşük olan petroller de örneğin Venezuela gibi bunların üretimi de ciddi tehdit altında.

-Pazarda fiyat düşerse üretim de azalır, öyle değil mi?

Evet, pazarda fiyatlar düştükçe buna dayanamayanlar üretimi kesecek bu iş bu kadar basit. Şu anda zaten Arabistan ve diğer büyük üreticiler ellerindeki talep fazlası üretimi depolamaktalar bu nedenle dünyadaki petrol stokları hızla dolmakta. Depoların dolmasına birkaç hafta kaldığını düşünüyorum. Neredeyse boş tanker kalmadı dünyada Singapur’daki tanker monitör haberlerine göre.

Eğer video konferansta Rusya ve Arabistan her biri 5’er milyon varil kesintiyi kabul eder ve diğer OPEC+ ülkeleri de en azından bir 5 milyon azaltırsa buna kaya petrolündeki düşüşü de ilave edersek kesintinin 15-20 milyon varil olması gerekir. Ancak açık ve net Arabistan ve Rusya bilmeliler ki kendileri bu işin başını çekmez, en çok üretimi kesmeyi kabul etmezlerse bu iş tamamen yatar. Eğer üretim kesintisi disiplinli bir şekilde yapılmaz ise virüs petrol fiyatlarını yemeye devam eder.

Trump da bence sıkışmış durumdadır bir yandan Texas başta olmak üzere petrol üreten eyaletlerdeki milyonlarca kişi işsiz kalmıştır, bu devam etmektedir. Bunun seçime etkisi olacaktır. Burada Trump’ın tek tesellisi Biden zaten petrol düşmanı gibi konuşmaktaydı, her ne kadar adaylıktan çekilen diğer demokratik adaylar kadar olmasa da. Dolayısıyla petrol üreten eyaletlerin yine tek seçeneği Trump görünmektedir ve onun bu krize çözüm bulması Biden gibi birisine göre çok daha yüksektir.

Anlaşmanın olmadığı yerde üretimler devam edecek artık zarar ettiğinden dolayı üretim yapamayanlar bir yerden kesecekler oyundan çıkacaklardır. Bu bir nevi Darvinian bakış tarzıdır ama bunun bu şekilde gelişeceğini düşünüyorum. Bu iş bir iki telefonla başlayabilir ama mevzu 22 ülkede hayati önem taşıyan birçok üretici ülkenin kanı niteliğindeki petrol ve oradan gelir azalırsa ülkedeki sosyal olayların artması işin siyasi farklı boyutlara çıkmasına sebep olabilir. Bunun birçok ülkede olabileceği düşünülürse virüs nedeniyle kaybolan petrol arz-talep dengesinin virüsün getirmiş olduğu diğer bütün ekonomik problemlere ilaveten yeni problemler de çıkarabilmesi söz konusudur.

-Petrol ithal eden ülkeler açısından fiyatın düşmesi olumlu bir gelişme değil mi?

Gelişmiş ve gelişmekte olan ve petrol ithal eden ülkelerde virüs nedeniyle kötüleşen ekonomilerde enerjinin maliyetinin düşmesi de pozitif bir rol oynayacaktır.

Evet dünyada her yerde telefonlarla işlerin halledileceği havası yaygınlaşmıştır ama hiçbir zaman hiçbir meselenin öyle sözlü “Tamam” demekle çözülmediğini de herkes biliyor. Şimdi bugünkü OPEC+ ülkeleri arasında bir video konferansı nasıl sonuçlar getirecek göreceğiz. Alınan kararlar ile petrol fiyatları biraz yükselebilir. Ama bu nasıl uygulanacak denetlenecek? Bu ülkeler daha önce yıllarca verdikleri sözlerde durmamış ülkelerdir. Bu seferki kesintiler çok daha yüksek olacak bunu hayata geçirmek daha da zor.

OPEC+ ülkelerinin asıl hedefleri ABD’nin üretimi azaltmasıydı ancak ortaya çıkan virüs bunları hayatlarında görmedikleri beklemedikleri şekilde vurmuş ve zor durumlara sokmuştur.

-Fiyatlar konusunda “virüs direksiyonda” dediniz. Bunu biraz daha açar mısınız, lütfen?

Evet, petrol fiyatlarının nerede olacağı konusunda COVID-19 direksiyonda ve OPEC+ ülkeleri ve diğer petrol ihraç eden ülkelerin hepsi, ABD dahil, virüsün bir an önce geçmesi ve hayatın bir an önce normale dönmesini beklemektedirler. Virüs Hindistan ve Afrika’da daha zirve yapmamıştır bunların etkisi ve Çin ne kadar süratle normale dönecek bunların hepsi tüketim talebini etkileyecektir. Hepsi de virüse direkt olarak bağımlıdır. Bugünkü toplantıda OPEC+ ülkelerinin çok belirgin ve denetlenebilir kararlar alması durumunda, ki bu da muhtemeldir, petrol fiyatlarının 35-40 arasına fırlamasını beklemek gerekir.

-Türkiye, ne yapmalı sizce?

Türkiye’nin elindeki bütün depoları şu an dedikodusu yapılan gayri resmi 10 dolarlardan doldurması gerekir. Bizim stratejik depolarımız yok ABD gibi ama en varsa doldurmakta fayda var. Bu kriz geçtikten sonra yeni bir düzenin çıkacağı da aşikardır. 12 ay ve ilerisine bakıldığında dünyada petrolün varilinin 100 doları geçebileceğini görmek için falcı olmak gerekmeyecektir.