Bir girişimcinin girişimde (teşebbüste) bulunma faaliyetidir. Bu tanım her ne kadar bir tekerlemeyi andırsa da girişim (teşebbüs) ve girişimci (müteşebbis) kavramları girişimciliği anlamada anahtar role sahiptir. Yerleşik hayata geçildiğinden bu yana kimi insanlar maddi ya da manevi kazanımlar elde etmek için diğer insanların ihtiyaç duyabilecekleri ürün ve hizmetleri üretmeye yönelmişlerdir. Bunu yaparken, öncelikle insanların nelere ihtiyacı olabileceğini doğru tespit ederek işe başlarlar. Daha sonra bunların üretimi için gerekli sermaye, ham madde, teknoloji ve emek gibi üretim faktörlerini bir araya getirirler. Girişimciler olmadan işletmelerin ortaya çıkması mümkün olmadığından, girişim(cilik) aynı zamanda üretim faktörlerinin de ilki durumundadır. Girişimin sonunda başarılı olmak kadar başarısız olma riski de bulunmaktadır. Çünkü girişimciler istenen nitelik ve nicelikte üretimin başarılamaması, kaynakların etkin kullanılamaması, talep yetersizliği veya finansal sürdürülebilirliğin sağlanamaması gibi pek çok riski de üstlenirler. İşte piyasadaki boşlukları fark ederek, maddi veya maddi olmayan kazançlar elde etmek amacıyla kaybetme riskini de göze alarak emek, sermaye ve doğal kaynaklar gibi üretim faktörlerini bir araya getiren kişilere girişimci, kurdukları organizasyonlara da girişim (teşebbüs) adı verilmektedir.
Girişimcilik, en başından beri öncelikle ve ağırlıklı olarak para kazanmayı hedefleyen işletmelerin kurulmasını ve yönetilmesini ifade etmek üzere kullanılmaktadır. İktisadi hayatta başarılı olabilmek için tüketicilerin ihtiyaçlarını doğru tespit etmek gerekmektedir. Bu ihtiyaçlar bazen ekmek gibi basit bir tüketim nesnesi, bazen de salgın hastalık gibi çözülmesi gereken bir sorunla ilgili olabilir. Dolayısıyla bazen girişimciliğin fırsatları keşfetme yönü, bazen de yenilikçilik yönü ön plana çıkabilmektedir. Hatta yenilikçilik, kimi zaman ihtiyaçlara çözüm üretmek kadar, onları icat etmeyi de içerebilir. İş dünyasında yenilikçilik ve girişimciliğin kesiştiği bir başka alan da iç girişimciliktir (intrapreneurship). Girişimci ruha sahip insanlar, sadece yeni işletmeler kuranlar değil, bir işletmede çalışırken o işletmenin ürün ve hizmetlerinin geliştirilmesine yönelik çok değerli önerilerde bulunan iç girişimciler de olabilirler.
Girişimcileri girişimci yapan özellikler, üzerinde durulan konular arasındadır. Yapılan araştırmalar, başarılı girişimcilerin yüksek bir motivasyon, kendine güven, sıkı bir çalışma disiplini, yüksek bir iş ahlakı, yöneticilik ve liderlik becerileri, sürekli bir öğrenme merakı, bağımsız ve farklı düşünebilme yeteneği, risk alabilme, vizyon sahibi olma ve hatta biraz da şanslı olma gibi kişisel özelliklere sahip olduklarını göstermektedir. Bu gibi kişisel özelliklerin yanı sıra, ailede bir girişimcilik geçmişinin veya sermaye birikiminin olması, eğitim altyapısı, iş deneyimi, ekonominin içinde bulunduğu durum gibi çevresel özellikler de girişimcinin başarısı üzerinde etkili olabilmektedir. Tabii ki bu sayılan özelliklerin hepsinin bir girişimcide bulunması veya hepsinin aynı etkide bulunması da beklenmemelidir. Örneğin bazen ekonominin gelişme dönemleri girişimciler için uygun bir ortam oluştururken, kimi zaman da kriz dönemleri ve işsizlik, insanları girişimciliğe mecbur bırakabilmektedir.
Girişimcilik için uygun özelliklere sahip herkes girişimci olmak istemeyebilir. Özellikle ilk yıllarda çoğu girişimciyi uzun çalışma saatleri, düzensiz bir gelir ve stresli bir yaşam beklediği için, girişimciyi bu zorlukları göze almaya iten bazı faktörler üzerinde durulmalıdır. Yapılan araştırmalar, girişimcileri yeni girişimlerde bulunmaya güdüleyen faktörleri genel olarak maddi ve maddi olmayan beklentiler şeklinde sınıflandırmaktadır. Girişimciler, kendilerinin veya aile üyelerinin geleceğini güvence altına almak, daha yüksek bir refah seviyesine ulaşmak gibi maddi beklentilerle yola çıkabilecekleri gibi; kendini ispat etmek, bir hayalini gerçekleştirmek, itibar sahibi olmak, insanlara istihdam sağlamak, ülke ekonomisine katkıda bulunmak veya kendi işinin patronu olmak gibi maddi olmayan beklentilerle de yola çıkabilirler.
Son yıllarda girişimcilerin özellikle de maddi olmayan beklentilerinin sonucu olarak, kar amacı güden işletmeler kurma dışında pek çok farklı alanda da girişimcilik örnekleri yaygınlaşmaya başlamıştır. Örneğin kar amacı gütmeyen sivil toplum kuruluşlarının etkinliğinin artmasıyla sosyal girişimcilik veya imece gibi sosyal kurumların, kooperatifler gibi yeni örgüt türlerinin ortaya çıkmasında etkili olan kurumsal (institutional) girişimcilik, son yıllarda en çok incelenen girişimcilik türleri arasındadır. Bunlar dışında girişimcinin kim olduğu, ne yaptığı, nasıl, niçin, ne zaman ve nerede girişimde bulunduğuna bağlı olarak pek çok farklı girişimcilik türü de söz konusu olabilmektedir. Örneğin girişimcilerin kim olduklarına bağlı olarak kadın girişimciliği ve göçmen girişimciliği, ne yaptığına bağlı olarak geleneksel kar amaçlı girişimciliğin yanı sıra sosyal, akademik, politik veya kurumsal girişimcilik, girişimciliğin nasıl yapıldığına bağlı olarak yenilikçi, taklitçi, uyarlayıcı veya spekülatif girişimcilik, niçin yapıldığına bağlı olarak mecburi (necessity) veya fırsatçı (opportunity) girişimcilik, ne zaman yapıldığına bağlı olarak yeni doğan (nascent) veya dönüştüren girişimcilik, nerede yapıldığına bağlı olarak ise uluslararası, ulusal veya yukarıda da bahsi geçen kurum içi girişimcilik (intrapreneurship) gibi farklı girişimcilik türlerinden bahsedilebilir.
Sonuç olarak girişimciler, toplumların maddi ve sosyal gelişiminde öncülük rolü üstlenerek pek çok yeniliğe imza atan, pek çok sorunu çözen ve insanlığı daha ileriye taşımak için çaba sarf eden önemli aktörlerdir. Bu nedenle, girişimcilik de özellikle işletmecilik ve yönetim alanında farklı yönleriyle incelenmeye devam eden önemli bir kavramdır.
YAZAR
Erkan Erdemir
