Bir toplumda yaşayan insanların sosyal boyutu olan davranış ve ürünlerinin geçmişteki durumlarını inceleyen tarih türüdür. Kişiler ve olaylara merkezi bir konum vermeyerek tarihi tüm toplumun ortak ürünü şeklinde değerlendirmekte ve toplumsal olguların tümünü konu edinmektedir. Ağırlıklı olarak toplumsal olaylara ve yapılara yönelen bu tarih türü, farklı toplumsal grupların geçmişini incelemekte, anlatım açısından ise kronolojik olmaktan çok tematik çerçeveyi esas almaktadır.
Kahramanların ve yönetenlerin hikayelerinin anlatımı ile başlayan, siyasi tarihle devam eden tarih yazıcılığı, 19. yüzyıldan itibaren halk kitlelerinin tarihine yönelmiştir. Sanayi Devrimi ile birlikte başlayan bu yeni süreçte özellikle Fransız ve ABD'li tarihçiler, hakim zümreler yerine çoğunluğun veya azınlığın hatta sıradan birinin ve devletin değil sıradan bir mekanın tarihi ile ilgilenmişlerdir. 20. yüzyıl başlarında Fransa'da Annales Dergisi'nin çıkarılması, sosyal tarih çalışmalarına ivme kazandırmıştır. Derginin Lucien Febvre (ö. 1956), Marc Bloch (ö. 1944) ve Fernand Braudel (ö. 1985) gibi yazarları sosyal tarih alanının en önemli temsilcileridir. Sosyal tarihin daha fazla ilgi çekmesi, uzun yıllara yayılan bir süreçte gerçekleşmiştir. 1970'li yıllarda Annales ekolünden tarihçilerin eserlerinin İngilizceye çevrilmesi bu bakımdan önemlidir. Günümüzde ise sosyal tarih, yazıcılık ve okuyuculuk bakımından en fazla ilgi gören tarih türüdür.
Sosyal tarihin içeriği toplumsal değişmelere bağlı olarak genişlemektedir. Sanayi Devrimi sonrasında özellikle işçi sınıfı ile ilgilenildiği halde zaman içerisinde kültür, medeniyet, nüfus ve hareketleri, kadın hakları gibi geniş yelpazede konular, sosyal tarih çalışmalarına dahil edilmiştir. Bu genişlemeyle birlikte sayısal tarih, mikro-tarih, kültür tarihi, kadın tarihi, psiko-tarih, sözlü tarih, sinema tarihi, kitabın tarihi, mekanın tarihi gibi alt araştırma alanları oluşmuştur.
Sosyal tarih farklı bilimler ve çeşitli disiplinlerden beslenmektedir. Sosyoloji, filoloji, antropoloji, iktisat, istatistik, beşeri coğrafya, folklor ve edebiyat bunların başında gelmektedir.
Toplumun her kesiminden bireylerin yapıp ettiklerinin, değişim ve dönüşümünün geçmişine odaklanan sosyal tarihin karşılaştığı önemli sorunlardan biri, kaynak ve malzeme yetersizliğidir. Mahkeme ve devlet arşiv kayıtları haricinde halk faaliyetlerinin geçmişte kayda alınmaması ve inceleme konusu olmaması, bu sorunun ana nedenlerindendir. Farklı alanlarda yazılmış metinlerde satır arası okumalar yaparak toplumsal hayata dair çıkarımlarda bulunulması sosyal tarihe malzeme sağlayabilmektedir.
YAZAR
Feyza Betül Köse
