Türklerin atası Truvalılar olabilir mi?
Antik Çağ'ın en müreffeh kentlerinden biri olan Truva, günümüzde küresel ölçekte oldukça yüksek bilinirliliğe sahip. Ülkemiz sınırları içindeki Truva, yaklaşık 5 bin yıl öncesine dayanan tarihiyle arkeologların keşfettiği ilk günden bu yana ilgi çekiyor. İnsanlık tarihine ışık tutmasının yanı sıra, Truva Savaşı'nın olup olmadığı ve Türklerin atalarının Truvalılar olduğu yönündeki düşüncelerden oluşan gizem, antik kenti bir hayli ilgi çekici hale getiriyor. Haftanın Portresi'nin bu bölümünde Truva'nın ilgi çekici özelliklerini, Fatih Sultan Mehmed ve Mustafa Kemal Atatürk'ün antik kent için neler dediğini okuyacaksınız
Anadolu’nun ne ölçüde jeopolitik bir öneme sahip olduğunu antik dönemin kentlerinden de rahatça anlayabiliyoruz.
Öyle kentler ki her biri küresel şöhrete, insanlık tarihine tuttukları ışık nedeniyle yüksek arkeolojik değere sahip.
* Antik Çağ… M.Ö 3000 – M.S 500
O antik kentlerden biri var ki birçok romana, sinema filmine, TV yapımına konu olmuş.
O antik kenti bu denli şöhrete ulaştıran da elbette bir aşk uğruna yapılan savaş.
O antik kent, bir aşk uğruna yakılıp - yıkıldı, tüm zenginliği talan edildi.
O antik kent, Truva...
Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi'nde öğrenciyken Basın Yayın Tarihi dersine giren M. Nuri İnuğur'un şu sözü aklımdan hiç çıkmadı; “Paris Helen’i kaçırmasaydı Homeros, İlyada Destanı'nı nasıl yazacaktı? Kimse masumiyetle ilgilenmez.”
M. Nuri İnuğur'un bize aşılamak istediği düşünce şuydu; "Kimse olagelenle ilgilenmez. Olagelenin dışında farklılıklar varsa ilgi, ona duyulur."
M. Nuri İnuğur'un Homeros'un İlyada Destanı'ndan örnek vermesinin nedeniyse destanın yazılmasına neden olan Truva Savaşı'ydı.
Olagelen bir olay değildi. Tarihin akışın değiştiren bir olaydı.
Öyle ya;
Antik döneme ait en bilinen hikâyelerden biri Truva Savaşı’na neden olan Paris’in Helen’i kaçırması.
Batı ile Doğu arasındaki ilk savaş olma özelliğine sahip Truva Savaşı'na geçmeden önce ülkemizin sınırları içinde yer alan Truva Antik Kenti'nin insanlık tarihinde neden önemli olduğunun üzerinde duralım.
1998’de UNESCO Dünya Miras Listesi’ne giren Truva Antik Kenti’nin efsaneye göre kuruluşu şöyle; Deniz perisi Thetis ile denizler tanrısı Okeanos’un kızı Elektra, Dardanos’u dünyaya getirir. Dardanos’un oğlu Tros; Truad adlı kenti, onun oğlu İlus da Troya kentini kurar.
Tarihsel kaynaklara göre; Truva, Athena tapınağı ile özdeşleşmiştir. Pers egemenliği sırasında İmparator I. Serhas çıktığı Yunanistan seferinde, Çanakkale Boğazı'nı geçmeden önce kente giderek bu tapınağa kurban sundu. Aynı şekilde Büyük İskender de Perslere karşı giriştiği mücadele sırasında kenti ziyaret ederek zırhını Athena Tapınağı'na bağışladı.
Mitolojiden çıkıp arkeolojik bilimler ışığında göz atacak olursak;
Truva’daki en erken yerleşim katı M.Ö 3000 - 2500 ile erken Bronz Çağı’na son yerleşim katı ise M.Ö 85 - M.S 8'inci yüzyıla tarihleniyor.
Efsaneye göre Truva Savaşı’nın hikâyesi ise şöyle: Yunan mitolojisinin en güçlü tanrısı Zeus, Phtya kralı Peleus ile Thetis'in düğününü organize eder ama düğüne nifak tanrıçası Eris'i davet etmez. Bunun üzerine Eris, düğüne altın bir elma göndererek, bunun "en güzel tanrıçaya" verilmesini ister.
Ne var ki elmanın kime verileceği konusunda ortada büyük bir sorun vardır.
Zira elma düğünde bulunan Athena, Hera ve Afrodit arasından hangisine verilmelidir?
Bunun üzerine Zeus, elmanın kime verileceğine karar vermesi için üç tanrıçayı Troya kralı Priamos ile Hekabe'nin oğlu olan Paris’e gönderir.
Her tanrıça, elmayı kendisine vermesi halinde Paris'i ödüllendireceğini vaat eder.
İlk güzellik yarışmasının Paris'in bu seçimi olarak kabul edilir.
Üç tanrıça Eros'a nevadetti?
• Athena... Zekâ, sanat, strateji, ilham ve barış tanrıçası.
Savaşta kullanabileceği bilgeliği ve yetenekleri vadetti.
• Hera… Zeus’un eşi, doğum sırasında kadınların ve evliliklerin koruyucu tanrıçası.
Avrupa ve Asya'nın kralı yapmayı vadetti.
• Afrodit… Aşk tanrıçası.
Helen'in kendisine âşık olmasını vadetti.
Paris, aşkı seçerek elmayı Afrodit’e verir.
Afrodit de karşılık olarak güzeller güzeli Helen’i Paris’e âşık eder.
O büyük aşk, Paris'in Sparta'yı ziyaretinde başlar.
Ne var ki ortada büyük bir sorun vardır.
Hem de büyük kere büyük bir sorun...
Zira Helen, Miken kralı Agememnon'un kardeşi Menelaos ile evlidir.
İki âşık, Sparta’dan kaçıp Truva'ya gider.
Paris’in Helen’i Truva’ya götürmesini kendilerine hakaret olarak kabul eden Akalar, Menelaos ve kardeşi Miken Kralı Agamemnon önderliğinde bir ordu toplayarak Truva'ya bir sefer düzenleyip şehri kuşatır.
Kuşatmayı kaldırmak için iki şartları vardır; Helen iade edilecek ve kendilerine tazminat ödenecek.
Truvalılar, ne Helen’i iade eder ne de tazminat öder.
Bunun üzerine de 10 yıl süren, sonu antik çağın en güzel, en müreffeh şehirlerinden birinin yok olmasına uzanan savaş başlar.
Dünyanın en büyük savaşçısı olarak kabul edilen Achilles (Aşil), Truva surlarının önünde giriştikleri düelloda Paris’in ağabeyi ve şehrin başkomutanı Hektor’u öldürür.
10 yıldır süren savaş, Odysseus şehre girmek için büyük bir tahta at yapılması fikrini ortaya atar. Epeios tarafından yapılan büyük tahta at Truva kapılarının önüne bırakılır. Truvalılar, atı şehrin içine alır. Oysa içinde Achilles’in oğlu Neoptolemus ve birkaç asker vardır. Truvalılar, uykuya yattıktan sonra Neoptolemus, tahta attan aşağı inerek şehrin kapılarını Aka ordusuna açar. Paris, Achilles’in oğlu Neoptolemus tarafından öldürülür. Menelaos savaşın sonunda Helen'i alarak Sparta’ya döner. Neoptolemus ise savaş ganimeti Hektor'un eşi Andromache ile evlenir.
Truva’nın mitolojik bir kent olduğu düşünülüyordu.
Ta ki 1870’e kadar.
Alman arkeolog Heinrich Schliemann tarafından başlatılan, ABD’li arkeolog CarlBlegen tarafından devam ettirilen kazıların sonunda Çanakkale'nin birkaç kilometre güney batısındaki Hisarlık Tepesi'nde çok eski bir şehir bulundu.
Kazılardan çıkan sonuç şuydu; Truva gerçek bir şehirdi. Gerçek olmasının yanı sıra 9 katmandan oluşuyordu. Şehir, 9 kez yıkılıp yeniden inşa edilmişti.
Arkeologlar, 6’ncı tabakadaki şehrin Homeros’un anlattığı şehir olduğu düşündüler. Zira arkeologların gün yüzüne çıkardıkları buluntulara göre şehir, Homeros'un İlyada Destanı'nda anlattığı Truva Savaşı'nın olduğu tarihlerde tahrip edilmişti.
Truva Savaşı demişken;
Özellikle futbol maçlarında sık sık duyduğumuz ‘Aşil tendonundaki sakatlık'ın cümlesindeki 'Aşil' kaynağı Truva Savaşı’dır.
Şöyle ki;
Yunan mitolojisinin en önemli kahramanlarından biri olan Achilles’in annesi, tanrıça Thetis, babası ise ölümlü bir kral olan yarı tanrıdır.
Annesi Thetis, oğlunu ölümsüzlük nehri Styx'te yıkarken onu sol topuğundan tutup suya batırmıştır. Bu nedenle yalnızca oradan vurulursa ölecektir. Savaş sırasında Achilles, Paris tarafından sol topuğundan okla vurularak öldürülür.
Truva Antik Kenti'nin UNESCO Dünya Miras Listesi’ne girmesinin 20'nci yılı nedeniyle 2018, 'Truva Yılı' olarak ilan edilirken yıl içinde antik kentin tanıtımına yönelik birçok organizasyon düzenlendi.
TÜRKLERİN ATASI TRUVALILAR MI?
Truvalıların torunlarının sonraki asırlarda tarihte 'Türk' olarak yer aldığı yönünde görüşler bulunuyor.
O görüşler şöyle;
• 12’nci yüzyılda Tyreli William, Türklerin göçebe kültüründen geldiklerini belirterek köklerinin Truva'ya dayandığını belirtti.
• 15’inci yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nun Avrupa'da büyük bir güç kazanmaya başlamasıyla birlikte Rönesans dönemi hümanist düşünürleri, Türklerin soyları hakkında fikir yürütmeye başladı. O görüşlerden biri de Türklerin Truvalıların soyundan geldiğine yönelikti.
Birçok Rönesans düşünürü, eserlerinde Truva, Yunanlar tarafından ele geçirildikten sonra Asya'ya kaçan Truvalı bir grubun Anadolu'ya geri dönerek Yunanlardan intikam aldığını anlattı.
•Prof. Dr. Erhan Afyoncu, 'Truva'nın İntikamı' adlı kitabında bu konuda şunları yazdı; İstanbul'un fethinden önce İspanyol Pero Tafur, 1437'de Konstantinopolis şehrine uğradığında insanlar arasında "Türkler Truva'nın intikâmını alacaklar" sözünün dolaştığını söyledi. 1453’te İstanbul’un muhasarası sırasında kentte bulunan Kardinal İsidore, yazdığı bir mektupta Osmanlı padişahı Fatih Sultan Mehmed’ten 'Troyalıların Prensi' şeklinde söz etmişti. Fatih Sultan Mehmed'in vakanüvisi Kritovulos, Fatih'in Midilli seferi sırasında Çanakkale'de Truva kalıntılarının bulunduğu bölgeye gelerek burada Truva savaşı kahramanları hakkında hayranlık hislerini belirterek onları methettiğini belirtti. Kritovulos, Fatih'in başını sallayarak Truva medeniyetiyle ilgili şu sözleri sarf ettiğini yazdı: Allah, beni bu şehrin ve halkının dostu olarak bugüne kadar sakladı. Biz bu şehrin düşmanlarını yendik ve onların vatanlarını aldık. Burayı Yunanlar, Makedonyalılar, Teselyalılar ve Moralılar ele geçirmişlerdi. Bunların biz Asyalılara karşı kötülüklerinin intikamını aradan birçok devir ve yıl geçmesine rağmen onların torunlarından aldık.
• Sabahattin Eyüboğlu, ‘Mavi ve Kara’ adlı denemeler kitabında Yunanlara karşı Türk Kurtuluş Savaşı'nı yöneten Mustafa Kemal Paşa’nın yanındaki bir subaya ‘'Dumlupınar’da Truvalıların öcünü aldık’' dediğini iddia etti.
Habertürk yazarı tarih uzmanı Murat Bardakçı, 1998'de bu konuya açıklık getirdi. Bardakçı, konuyla ilgili olarak şunları yazmıştı;Truva'da yapılan son kazılar, yüzyıllardır tartışılan iki konuya açıklık getirdi: Antik kentin eski bir Yunan yerleşim merkezi değil, her yönüyle Anadolu'ya mahsus bir şehir ve bugüne kadar efsane olarak kabul edilen Truva Savaşları'nın da gerçek olduğunu. Truva'daki son buluntular, savaşları anlatan tek kaynak olan Homer'i bütünüyle doğruluyor.
Tarihler, Mustafa Kemal Paşa'nın, büyük zaferden sonra İzmir'e uzanırken beraberindekilere ‘‘Truva'nın öcünü aldık’’ dediğini yazarlar. Paşa, binlerce sene önce Yunan istilâsıyla ortadan kalkan Truva'yı Yunan değil, ‘‘Anadolu şehri’’ saymakta, zarif bir benzetme yapmakta ve Anadolu'nun Yunan'dan intikamını binlerce sene sonra da olsa aldığını söylemektedir.
Mustafa Kemal'in Truva'yı Anadolu uygarlığı kabul etmesindeki haklılığın bilimsel açıklaması, 70 küsur sene sonra geldi. Ben bu açıklamayı geçen hafta gittiğin Truva'da, antik şehri on seneden beri kazan Alman arkeolog Prof. Manfred Korfman'dan dinledim. Son on yılda çok önemli iki sonuç alınmıştı. Şehrin yeni bulunan bronz mührü eski Yunanca değildi, Anadolu'da binlerce sene önce konuşulan Luvi dilinde kazılmıştı. Toprağın metrelerce altından çıkartılan evler de Yunan özelliği taşımıyorlardı, Anadolu'ya mahsustular...
İkinci sonuç ise bilim dünyasını, özellikle de tarihçileri artık yeniden değerlendirmeler yapmaya itecek mahiyetteydi. Truva Savaşları'ndan tek bir kaynakta, İsa'dan önce sekizinci asırda yaşamış olan Homer'in meşhur destanı 'İliada'da söz ediliyor, savaşın başka hiç bir yerde kaydı bulunmuyor. Kentin Yunan tarafının ‘tahta at’ sahtekârlığıyla düşmesinin öyküsü de sadece orada geçiyordu.
Modern tarihçilere göreyse savaş sadece Homer'in hayalindeydi ve asla yaşanmamıştı. Truva'daki son kazılar, bu fikirleri kökünden değiştirdi. Homer'in yazdığı herşey doğruydu, savaşlar olmuştu; zira destanın en önemli, Batı edebiyatının da en trajik parçalarından biri sayılan ‘‘Hektor'un Ölümü’’ şiirinde anlatılanların gerçek olduğu ortaya çıkmıştı. Homer, Truvalı Hektor ile Yunanlı Aşil'in ‘‘Bir incir ağacının altında, içerisinde biri sıcak diğeri soğuk iki su kaynağının aktığı ve Truva kadınlarının çamaşır yıkama mekânı olan mağaranın önünde dövüştüklerini’’ söylüyordu. Asırlardır aranan mağara geçen yaz ortaya çıktı. Truva hakkında bilinen herşey şimdi yeniden gözden geçirilecek.
TRUVA HAKKINDAKİ FİLMLER
Truva, küresel ölçekte bu denli ünlüyken hakkında çok az sayıda film çekildi.
Bilindiği üzere en ünlüsü, gösterime 2004'te giren 'Truva'ydı.
175 milyon dolar bütçeye sahip film,Türkiye'de 1.692.458 kişi tarafından izlenirken küresel hasılatı,497.409.852 dolarolarak gerçekleşti.
• The Private Life of Helen of Troy (1927)
Yönetmen... Gerald C. Duffy
Oyuncular... María Corda,Lewis Stone,Ricardo Cortez
• Ulysses (1954)
Yönetmen... Mario Camerini
Oyuncular... Kirk Douglas, Silvano Mangano
• Güzel Helen- Truva Muharebeleri (1956)
Yönetmen... Robert Wise
Oyuncular... Rossana Podesta,Jacques Sernas
• Truva (2004)
Yönetmen... Wolfgang Peterson
Oyuncular... Brad Pitt,Peter O’Toole,Eric Bana,Orlando Bloom
