Uçaklar hidrojenli temiz uçuşa hazırlanıyor

Dünyada artan hava kirliliğinin en önemli nedenlerinden biri olarak uçaklar da hedefte. Yapılan araştırmalara göre insanlardan kaynaklanan sera gazı salımının yüzde 2’si havacılıktan geliyor. Bu oranın 2050 yılında yüzde 5’i bulacağı düşünülüyor. Bu oranların hızla aşağı çekilmesi için ülkelerin aldığı kararlar var. Havayolları da çeşitli çalışmalar yapıyor. Geçtiğimiz hafta ilk defa buradan duyurduğum üzere Türk Hava Yolları da bir yurtdışı hattında biyoyakıtla uçmaya başlıyor.

Dünyadan çeşitli havayolları ise epeydir biyoyakıtla uçuyorlar. Ancak biyoyakıt mevcut Jet A1 yakıtına belli oranlarda, özel karışımla kullanılıyor ve sadece emisyon oranlarının azaltılmasını sağlıyor. Tamamen karbon salımını ortadan kaldırmıyor. Bu sebeple “0” emisyon için çalışmalar devam ediyor. Hidrojen görünen en iyi alternatif olarak öne çıkıyor.

Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği (IATA) 2050 senesine kadar uçakların karbon salımını yüzde 50 oranında azaltmayı planlıyor. Özellikle havayolları ve uçak üreticileri, karbon salımı ile mücadele konusunda artan bir baskı ile karşı karşıyalar. Bu baskı da havacılık sektörünü farklı enerji kaynakları konusunda arayışa sokmuş durumda.

Airbus geçen sene 2035 yılına kadar gökyüzüne çıkabilecek hidrojenle çalışan dünyanın ilk sıfır emisyonlu ticari uçak modellerini tanıttı. Maksimum 200 yolcu kapasiteli 3 yeni modelinde turboprob motorlu pervaneli uçak, turbofan motorlu günümüz yolcu uçaklarına benzer bir uçak ve tasarımı diğerlerinden farklı delta kanatlı ‘kanat uçak’ modelleriyle karbon salımı olmadan, temiz uçma hedefi var. İlk konsept olarak 120 ila 200 arası yolcuyu 3 bin 700 km (2 bin deniz mili) mesafe taşıyacak bir uçak üretilecek. Mevcut gaz türbin motorlarının kullanılacak, ancak motorlar modifiye edilerek hidrojenle çalışması sağlanacak.

İkinci konsept ise ‘turboprop’ ise 100 kadar yolcuyu bin 850 km mesafeye taşıyabilecek. Üçüncü konsept “kanat uçak” dizaynı ile de 200 yolcunun yine 3 bin 700 km mesafe boyunca taşınabilmesi hedefleniyor.

120-200 arası yolcu kapasiteli olması planlanan Airbus turbofan modeli jet yakıtı yerine hidrojenle çalışacak şekilde modifiye edilmiş gaz türbini motoruyla uçacak. 3600 km menzili olması planlanan Airbus Turbofan’da sıvı hidrojenin tanklar aracılığıyla uçakta depolanıp, dağıtılması planlanıyor.

1800 km menzilli ve 100 yolcu kapasiteli olması planlanan Airbus Turboprob özellikle kısa mesafeler için tasarlanmış bir model. Hidrojenle çalışacak olan Airbus Turboprob modelinde iki hibrit motor olacak.

Airbus dışında hidrojen ile uçması planlanan uçak modelleri de var. Bunlardan birisi hidrojen ve elektrikli uçak geliştiren firması ZeroAvia. İngiliz - Amerikan

şirketi olan ZeroAvia yakın zamanda yapmış olduğu açıklama ile Rotterdam ile Londra arasında sıfır emisyonlu, hidrojen yakıtlı seferler için çalışmalar yapıyor. 2024 yılında başlaması planlanan uçuşlarda ilk etapta 19 yolcu kapasiteli uçaklar kullanılacak. ZeroAvia tarafından geliştirilmekte olan uçağın menzili ise yaklaşık 950 km olması planlanıyor. Hidrojen yakıtlı uçak modellerinin kademeli olarak yolcu ve menzilleri arttırılacak. 2040 yılında hedef 200 üzeri yolcu ile 8 bin km uçabilmek.

Hidrojenli uçaklarda en önemli mesele olarak depolama ön plana çıkıyor. Hidrojenin hava ile karıştığında ileri derecede yanıcı olması güvenlik sorunlarını beraberinde getiriyor. Dolayısıyla uçaktaki hidrojenin uygun basınçlı tanklarda depolanması gerekiyor. Airbus’ın orta menzilli turbofan tasarımında, arka kabin basınçlı bölmenin arkasında tanklar aracılığıyla depolanıp, dağıtımı yapılacak.

“Uçaktaki hidrojen ne kadar tehlikeli olur?” Tartışmalarına ise Alman bilim adamları araştırmalarıyla cevap bulmuşlar; “Hidrojenli uçaklar, jet yakıtı ile çalışanlardan daha tehlikeli olmayacaktır.” Hatta bilim adamları bazı açılardan daha güvenli bile olabileceği görüşündeler. Hidrojenin asıl tehlikesinin havalimanlarında olacağı için gerekli altyapının kurularak ve yerde güvenli yakıt ikmali yapılması havadan çok daha önemli olacağı belirtiliyor.